بازی چطور بچه‌ها را اجتماعی بار می‌آورد؟
آنچه مطالعه خواهید کرد
همانطور که می‌دانید بازي فرآیندی چندبعدي است که هم در خدمت تکامل و رشد کودک می‌باشد و هم مي‌‌تواند راهي جهت تخلیه انرژيی‌های درونی او باشد و راه را براي یادگیري او نیز هموارتر سازد، همچنین منجر به رشد اجتماعي و بهبود مهارت‌های ارتباطی کودک می‌شود. امروزه به دلیل تحرک کم کودکان و محبوب بودن بازی‌های کامپیوتری تعاملات اجتماعی و یادگیری در پروسه بازی کمرنگ‌تر شده است.
درست است که کودکان به مدرسه می‌روند و با هم سن و سال‌هایشان تعامل دارند، اما بازی‌هایی که در خدمت آموزش مهارت‌ها و رشد اجتماعی آن‌ها است باید توسط معلمان و والدین برنامه‌ریزی شده و سازماندهی شده باشند تا بتواند تاثیرات مطلوب خود را به جا بگذارد. در ادامه نقش بازی را در رشد اجتماعی کودکان تبیین می‌کنیم و به آزمایشی که در این زمینه روی کودکان پیش دبستانی تهرانی انجام شده است، اشاره می‌کنیم، سپس باز‌های موثر در این زمینه را معرفی می‌کنیم و در نهایت به مسئله بازی در قرنطینه می‌پردازیم.
بازی چه ارتباطی به رشد هوش اجتماعی دارد؟
امروزه شیوه تدریس معلمان ابتدایی، مخصوصاً پایه‌های اول تا سوم باید برمبنای بازی باشد و متخصصان معتقدند اگر مفاهیم را با بازی‌های جمعی و فردی متفاوت به دانش‌آموزان آموزش دهیم یادگیری مطلوب اتفاق می‌افتد. اگر به یاد داشته باشید قبل‌ترها معلمان مشق‌هایی زیاد و طاقت‌فرسایی را به دانش‌آموزان می‌دادند مثلا از آن‌ها می‌خواستند برای تقویت املای خود چندبار از روی درس بنویسند یا اگر دانش‌آموزی نمره ریاضی کمی داشت باید یک مسئله ریاضی را چندین بار می‌نوشت. امروزه تمام این روش‌ها منسوخ شده است و بجای آن تدریس همراه با بازی جایگزین شده است.
حتی بازی‌های آموزشی زیادی مثل بازی شهر الفبا، بازی ریاضی و… در بازار وجود دارد، علاوه بر این‌ها بازی‌های کامپیوتری زیادی هم وجود دارد که هم سرگرم کننده هستند و هم اهداف آموزشی را دنبال می‌کنند و می‌توانند مفید واقع شوند.
امروزه معلم‌ها سعی می‌کنند به اعداد، حروف، کلمات، جمع و تفریق و هر مفهوم دیگری که آموزش می‌دهند شخصیت بدهند و جان ببخشند با تعریف کردن داستان یادگیری را برای کودکان شیرین کنند. اخیراً پژوهشی روی کودکان پیش دبستانی تهرانی انجام شده که تاثیر بازی‌های آموزشی در بالارفتن مهارت‌ها و هوش اجتماعی آن‌ها را می‌سنجد.
بازی‌های آموزشی متدهای خاصی برای بازی هستند که تمرکزشان روی آموزش مواردی مانند یادگیری رنگ‌ها و اشکال گوناگون، بالارفتن خلاقیت کودکان، تعاملات اجتماعی، افزایش اعتماد‌به‌نفس، مفاهیم درسی و… به کودکان می‌باشد بطوریکه در حین انجام بازی میل و رغبت بچه‌ها به یادگیری افزایش پیدا می‌کند، بنابراین این بازیها می‌توانند از همان ابتدای مدرسه ارتباط مسالمت‌آمیزی بین بچه‌ها و درس خواندن بوجود بیاورند.
روند آزمایش روی بچه‌های پیش دبستانی
گروه تحقیقاتی مذکور کلیه کودکان پیش دبستانی تهرانی را که در سال تحصیلی 91-1390 در حال تحصیل بوده‌اند را زیر نظر گرفته و 60 کودک را بصورت تصادفی انتخاب کرده است. از بین 60 کودک 30 کودک تحت بازی‌های آموزشی قرار گرفته و 30 کودک دیگر تحت این آموزش‌ها نبوده‌اند.
در ابتدا از همه این کودکان پرسش‌هایی شده که میزان مهارت‌های اجتماعی و روانی آن‌ها سنجیده شده سپس طی 8 هفته و هر هفته دو جلسه‌ی 30 تا 45 دقیقه‌ای بازی‌های آموزشی برای 30 نفر از کودکان برگزار شده است. پس از 8 هفته مجدداً تمامی کودکان پرسش‌های سنجش مهارت‌های اجتماعی را پاسخ داده‌اند.
در سنجش مهارت این کودکان معیارهایی همچون ارتباطات عمومی، مهارت‌های غذاخوردن، لباس پوشیدن، مدیریت، کار کردن و اشتغال داشتن، ارتباطات کلامی و… مورد نظر بوده است.
کودکان پیش دبستانی که بازی‌های آموزشی را انجام داده بودند از رشد اجتماعی قابل توجهی برخوردار شده بودند. همینطور میزان رشد اجتماعی این کودکان بین کودکان پسر و دختر تفاوتی نداشته است.
تجربه یکی از اساتید استادبانک درمورد آموزش حروف الفبا از طریق بازی:
چند سالی است که رویکردهای جدید برای آموزش زبان و الفبا به کودکان مورد توجه قرار گرفته است، رویکردهایی نظیر استفاده از شعر، موسیقی، نمایش و… که بازدهی خیلی بالایی هم دارد.
یکی از روش‌هایی که من چه در کلاس‌های عمومی و چه کلاس‌های خصوصی، برای آموزش الفبا استفاده می کنم، استفاده از نمایش است. به این صورت که ما یک شهر الفبا داریم و حروف کاراکترهای این شهر هستند، که هر کدام داستان مربوط به خودشان را دارند. صامت‌ها و مصوت‌ها هر کدام وظیفه‌ای در قبال شهر دارند.
با این روش دانش‌آموزان به یادگیری علاقه‌مند می شوند و یادگیری آن‌ها افزایش می‌یابد.
معرفی چند بازی مفید
1. پانتومیم
اول باید لیستی از کارها یا مهارت‌هایی که می‌خواهید به فرزندتان (یا اگر معلم هستید به دانش‌آموزانتان) آموزش دهید را انتخاب کنید، سپس یک گروه چند نفره متشکل از اعضای خانواده یا دوستان فرزندتان تشکیل دهید. به نوبت هر یک از اعضای گروه یکی از گزینه‌ها را برمی‌دارد و سعی می‌کند با پانتومیم آن را برای دیگران توضیح بدهد.
2. نمایش
اجرای نمایش یکی از بهترین راه‌هایی است که به وسیله آن هم خلاقیت فرزندتان را افزایش می‌دهید و هم می‌توانید مهارت‌های متنوع را در خلال اجرای نمایش به او آموزش دهید، نمایش بازی کردن برای بچه‌های بیش فعال هم یکی از بهترین بازی‌هاست.
نقش‌های مختلف اجتماعی را به خود و فرزندتان بدهید، مثلا او پدر یا مادر باشد و شما فرزند، او معلم باشد و شما دانش‌آموز یا نقش‌هایی مثل دکتر، پلیس و… را برعهده بگیرید و یک موقعیت داستانی بسازید. مثلا الان تصادف شده و فرزند شما که نقش پلیس را دارد باید راننده متخلف را جریمه کند.
می‌توانید از کتاب‌های داستان استفاده کنید یا از داستان‌های قدیمی ایرانی و خارجی که درکشان برای فرزندتان سخت نباشد. حتی می‌توانید نقش‌هایی از بین پدیده‌های طبیعی انتخاب کنید مثلا فرزند شما فصل بهار باشد که قرار است بیاید و سرمای زمستان را از بین ببرد.
3. حدس کلمات
اگر این بازی در کلاس یا در جمع دوستان انجام شود بهتر است زیرا کودکان می‌توانند از خلاقیت یکدیگر الهام بگیرند. هر کدام از حروف الفبا را روی یک کاغذ بنویسید و با قرعه کشی یک حرف را انتخاب کنید، مدت زمانی را مشخص کنید به عنوان مثال یک یا دو دقیقه همه باید هر کلمه‌ای که با آن حرف شروع می‌شود را روی کاغذ بنویسند. در پایان به خلاقانه‌ترین کلمه بیشترین امتیاز را بدهید.
4. پازل
تکمیل کردن پازل به خودی خود یک بازی مفید است که در بالا رفتن خلاقیت فرزند شما تاثیر زیادی دارد، خوب است وقتی دوستان فرزند شما به خانه‌تان می‌آیند به آن‌ها پازلی بدهید تا با کمک و همکاری هم آن را تکمیل کنند.
5. گیم بوردها و بازی‌های فکری
بازی‌های فکری و معماها ورزش ذهن هستند و انجام دادن این بازیها از سنین کودکی بسیار مفید است. انواع و اقسام معماها و گیم بوردها در بازار وجود دارد که می‌توانید به حسب بازه سنی فرزندتان آن‌ها را تهیه و استفاده کنید.
در قرنطینه تکلیف بازی کردن بچه‌ها چه می‌شود؟
در دوران شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدرسه‌ها کودکان در خانه هستند و به جمع دوستان خود دسترسی ندارند برای همین ناخودآگاه بیشتر به سمت بازی‌های کامپیوتری سوق پیدا می‌کنند و تحرک آن‌ها کم می‌شود. همانطور که گفتیم بازی‌های کامپیوتری زیادی وجود دارد که اهداف آموزشی دارند و به رشد علمی و خلاقیت فرزند شما کمک می‌کنند.
اما مهم است که فرزند شما تحرک داشته باشد و بازی‌های حرکتی انجام دهد، بازی‌های حرکتی علاوه براینکه انرژی فرزند شما را به طریق درستی تخلیه می‌کند و برای سلامتی او ضروری است، منجر به رشد اجتماعی و بالا رفتن اعتماد به نفس او نیز می‌شود.
بنابراین در درجه اول یک برنامه‌ریزی روزانه درست و اصولی برای فرزندتان انجام دهید و علاوه بر ساعاتی که باید در کلاس آنلاین حضور داشته باشد، ساعاتی را مشخص کنید که با او بازی و ورزش کنید. بازی‌هایی که می‌توان در خانه انجام داد یا اینکه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به پارک بروید و ورزش کنید.
بازی‌های حرکتی که باید در دوران قرنطینه با کودکتان انجام دهید:
- در پارک محله خود پیاده‌روی یا دوچرخه سواری کنید؛
- بازی‌هایی مثل قایم باشک، گرگم به هوا و…؛
- انجام دادن ورزش‌های کششی و انعطافی مثل یوگا؛
- بازی‌هایی مثل پانتومیم و نمایش انجام دهید؛
- برقصید؛
- برای مرتب کردن خانه مسابقه بگذارید؛
- و…
حالا که فرزندان شما از بودن کنار هم‌بازی‌های خود محروم شده‌اند، شما باید وقت بیشتری برایشان بگذارید و اجازه ندهید که در خانه ماندن آن‌ها را منزوی و افسرده کند. اگر نمی‌توانید وقت کافی برای فرزند خود بگذارید می‌توانید برای او معلم خصوصی بگیرید تا به منزل شما بیاید و همراه با بازی و سرگرمی درس‌ها را به فرزند شما آموزش دهد.
سخن پایانی
روابط اجتماعی انسان‌ها از بدو تولد آن‌ها و از ارتباطی که با مادر، پدر و پرستار خود دارند شکل می‌گیرد در ادامه این وظیفه والدین و معلمان است که فرد را به رشد اجتماعی برسانند و مهارت‌هایش را برای حضور موثر و سالم در جامعه بالا ببرند.
بازی‌های آموزشی یکی از بهترین گزینه‌های رشد اجتماعی کودکان است. در مقاله علاوه بر اشاره به پژوهشی که نشان می‌دهد بازی‌های آموزشی نقش قابل توجهی در رشد اجتماعی کودکان دارد، برخی از بازی‌های موثر را نیز معرفی کرده‌ایم و به این مسئله پرداختیم که در دوران کرونا چطور می‌توان از بی تحرک بودن کودکان جلوگیری کرد.
به نظر شما این بازیها چقدر در رشد هوش اجتماعی او تاثیرگذار بوده است؟
لطفا تجربیات و پیشنهادات خود را در مورد بازی با کودکان برای ما و دیگر خوانندگان مقاله بنویسید.
من معلم کلاس اول هستم و سعی میکنم همه ی مباحث رو با بازی به بچه ها یاد بدم اینجوری اشتیاقشون برای نوشتن مشق ها هم بیشتر میشه و دوست دارن راجب تمرین هایی که بهشون دادم سر کلاس صحبت کنند
معلم دختر من جمع و تفریق رو با داستان تعریف کردن سر کلاس بهشون یاد داده و دخترم خیلی دوست داره منم ایده گرفتم و برای اینکه یه چیزی رو بهش یاد بدم براش داستان تعریف می کنم