اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان
آنچه مطالعه خواهید کرد
به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۹۷، رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان اردبیل گفت: آمار اعتیاد دانش آموزان و دانشجویان اردبیل رو به افزایش است و دستگاه های متولی برای جلوگیری از این آسیب باید اقدام های موثری انجام دهند. مسئ>لان محلی استان اردبیل برای این امر، اقداماتی از قبیل همکاری با والدین، کنترل بهتر روی سرویس‌های دانش آموزش و حتی همکاری با مراکز و روانشناسان متخصص مشاوره تحصیلی در شهرستان اردبیل را پیشنهاد کرده‌اند
ناگفته پیداست که از دلایل گرایش دانش‌آموزان به این امر، وجود پیش زمینه در خانواده ایشان است. نتایج یک پژوهش [۱] دانش‌آموزان بی‌سرپرست و بدسرپرست استان اردبیل در سال تحصیلی 1400-1399 نشان داد، تحول کودکان بدون والدین یا والدین فاقد صلاحیت اخلاقی سبب می‌شود فرآیندهای هیجانی آنها مانند مدیریت هیجان دچار آسیب شود، به‌صورتی که این فرآیند سبب کاهش مهارت این افراد در شناخت هیجانات مثبت و منفی دیگران شده و در نتیجه آنها فرصت گفتمان هیجانی کم‌تری را تجربه خواهند کرد. نتایج پژوهش‌ها نیز نشان دادند که آموزش تنظیم هیجان میتواند مهارت‌های اجتماعی-هیجانی، سازگاری و کفایت اجتماعی را افزایش، پرخاشگری را کاهش دهد و بر کیفیت روابط اجتماعی تأثیر بگذارد.
همچنین یک پژوهش دیگر در سال ۸۲ نشان داد ارتباط معنی داری بین استعمال سیگار و مصرف سایر مواد در والدین و فرزندان وجود دارشته و فرزندان والدین معتاد، سایکوپاتولوژی بیشتری داشتند. همچنین در بررسی‌های مشابه نیز تا 63% والدین افراد معتاد خود اعتیاد داشتند. مقایسه یافته های مشابه اهمیت توجه به کانون خانواده را در اصلاح اعتیاد در جامعه مورد تاکید قرار می دهد؛ می توان فرزندان افراد معتاد را بعنوان یک گروه هدف اساسی و مهم در برنامه های پیشگیری وارد نمود. (ارتباط استعمال سیگار و سایر مواد مخدر در دانش آموزان و دانشجویان با والدین آنها؛ سیدغفور موسوی، حمیدرضا روح افزا، معصومه صادقی. نشریه پژوهش در علوم پزشکی)
این مقاله به بررسی و تحلیل تاثیر اعتیاد بر شکست‌های تحصیلی دانش‌آموزان پرداخته است. در صورتی که احساس می‌کنید این موارد در مورد فرزند شما صدق می‌کند، توصیه می‌کنیم با متخصصان مشاوره تحصیلی در شهر خود تماس بگیرید.
اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان صرفا به مصرف مواد شیمیایی ختم نمی شود
آنچه که در فرهنگ ما مردم هنوز به‌خوبی جا نیفتاده، این است که اعتیاد فقط به معنای مصرف مواد شیمیایی نیست. اعتیاد یک بیماری تلقی می‌شود که بر مغز اثر می‌گذارد. خیلی از مردم هنگام صحبت در مورد این بیماری، به مصرف مواد مخدر فکر می‌کنند. درحالی که اعتیاد به استعمال مواد، مشابه الگوهای رفتاری و وسواسی است.
اعتیاد والدین میتواند از نوع رفتاری هم باشد. اعتیاد رفتاری به هر زمانی مربوط می‌شود که فرد کنترل اعمال و کارهای خود را از دست می‌دهد. مثلا شخص به احساساتی لذت‌بخش که در نهایت منجر به رفتارهای مخرب می‌شود وابستگی نشان می‌دهد. وابستگی به تلفن همراه، کار، قمار، روابط جنسی یا پورنوگرافی.
اعتیاد به دارو و مواد شیمیایی هم شایع‌ترین نوع اعتیاد است. این داروها می‌توانند تجویزشده از سمت پزشک باشند یا حتی مواد غیرقانونی که باعث تغییرات طولانی‌مدت در مغز و در نتیجه تغییر و پایین‌آمدن هوشیاری می‌شوند. هوس شدید به مواد شیمیایی در این نوع اعتیاد، به‌اندازه‌ای است که توانایی فرد را برای فکرکردن به امور دیگر از او می‌گیرد. در نتیجه بیمار مدیریت کار، روابط، پرورش فرزند، تحصیل و مسئولیت‌های خانگی را از دست می‌دهد.
بیشتر مطالعاتی که راجع‌به بررسی ارتباط اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان صورت گرفته و همچنین نظریه‌هایی که از سمت مشاور تحصیلی مطرح می‌شود نشان می‌دهد که عملکرد پایین تحصیل شامل میانگین نمرات پایین‌تر و ماندن در یک پایه اغلب در فرزندانی دیده می‌شود که با والدین معتاد پرورش یافته‌اند. این کودکان ممکن است به‌دلیل سطح بالای اضطراب مرتبط با هرج‌ومرج محیط خانواده، ساعت خواب و تغذیه نامنظم، دیدن خشونت‌های خانوادگی و مشکلات امنیتی، به اختلالات یادگیری و رفتاری مبتلا شوند. در واقع زمانی که نیازهای اساسی این کودکان تامین نشود، برایشان مشکل است تا بر یادگیری و تفکر سطوح بالاتر متمرکز شوند.
رابطه اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان با بررسی اختلالات برونی سازی
شایع‌ترین برونی‌سازی عبارت‌اند از بیش‌فعالی، نقص توجه و شخصیت ضداجتماعی. بدون شک، نقش خانواده به‌عنوان یک عنصر تاثیرگذار بر روابط، رفتارها، خصوصیات ذاتی و اکتسابی فرزندان غیرقابل‌انکار است.
چنین مشکلی در بین فرزندانی که مادر آنها در اعتیاد گرفتار است، با شدت بیشتری خود را نشان می‌دهد؛ چراکه عموما مادر مراقب اصلی و اولیه است و کودک زمان بیشتری را با او سپری می‌کند. مطالعاتی که دررابطه‌با اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان انجام شده، پیامدهای منفی اختلالات برون‌سازی را در شکست‌های تحصیلی فرزندان تایید می‌کند.
رابطه اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان با بررسی اختلالات درونی سازی
شایع‌ترین اختلالات درونی‌سازی عبارت‌اند از: مشکلات خلقی، اضطراب و افسردگی. این ناهنجاری‌ها در زمان خردسالی بروز پیدا می‌کنند و قابلیت ماندگاری تا بزرگ‌سالی را دارند.
د‌رواقع تجارب ناخوشایند از حضور در جو متشنج خانواده‌ای که در آن والدین درگیر اعتیاد هستند، باعث شکل‌گیری ضایعاتی در غده هیپوتالاموس می‌شود. این موضوع در تولید کورتیزول در پاسخ به استرس نقش دارد. بنابراین، عملکرد نادرست در این محور با ایجاد اختلالات روانی که شایع‌ترین آنها افسردگی است ارتباط مستقیم دارد.
تحقیقات دانشمندان درزمینه کشف ارتباط اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان نشان داده که خطر مشکلات درونی‌سازی در فرزندانی که هر2 والد آنها معتاد هستند، به اوج می‌رسد. در حقیقت این افراد قربانیانی هستند که تمام شبانه‌روز را در شرایط محیطی ناسالم که در آن تعارضات خانوادگی، پرخاشگری، استرس و والدگری معیوب دیده می‌شود به سر می‌برند.
رابطه اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان با بررسی عملکردهای اجتماعی و هیجانی
پیامدهای منفی داشتن یک یا 2 والد مبتلا به بیماری اعتیاد منجر به مشکلاتی در برقراری ارتباط صادقانه فرزند با دیگران یا حتی خودش می‌شود. مثلا زمانی که والدین نمی‌توانند نیازهای رشدی فرزند خود را تامین کنند، کودک خود والد خودش خواهد شد. این پدیده تحت‌عنوان “کودکان والدشده” شناخته می‌شود.
وقتی والدین معتاد در ارتباط مستقیم با فرزندشان مشکل داشته باشند، فرزندشان هیجان‌های غالبی همچون ترس، اضطراب، افسردگی، شرم، تنهایی، خشم و احساس گناه را تجربه می‌کند. جدایی عاطفی فرزند از والدین و به‌هم‌خوردن تنظیم عواطف او، منجر به پاسخ ترومای بی‌حس‌کننده یا برانگیختگی بیش از حد می‌شود. (کودک دچار ناتوانی برای تمیزدادن و پاسخ مناسب به محرک‌ها خواهد شد.)
راهکارهایی برای مقابله با تاثیر اعتیاد والدین و افت تحصیلی فرزندان به نوجوانان
صرف‌نظر از سن، هریک از فرزندان تحت‌تاثیر والدینی هستند که آنها را پرورش می‌دهند. در واقع فرزندان رفتارها، باورها، ارزش‌ها و سبک‌های ارتباطی را از پدر و مادر خود می‌آموزند. در تمام سناریوهای تربیتی تاثیر والدین بر فرزندان این است که فشارهای روحی و روانی را به آنها تحمیل کنند که مهمترین نشانه آن در افت عملکردهای تحصیلی خود را نشان می‌دهد.
در ادامه، توصیه‌هایی برای نوجوانانی داریم که والد یا والدین آنها درگیر اعتیاد هستند. اگر به مواردی که در ادامه گفته‌ایم پایبند باشید، می‌توانید میزان تاثیرپذیری از اعتیاد والدین را به حداقل برسانید.
- اوقات بیشتری را با دوستان خود بگذرانید. آنها را در شرایط دشوار زندگی از خود دور نکنید. احساس شرم و خجالت را نسبت به وقایع خانه خود کنار بگذارید و اجازه دهید حداقل 2 نفر از قابل اعتمادترین آنها از شرایط شما آگاه باشند.
- لیستی از مکان‌های امن مانند مراکز نوجوانان، کتابخانه، پناهگاه‌های خانوادگی، خانه اقوام و دوستان قابل اعتماد را در ذهن داشته باشید تا در شرایط بحرانی بتوانید منزل را ترک، و به آنجا پناه ببرید.
- لیستی از شماره‌های ضروری و افرادی امن مانند دوست، اقوام، مشاور تحصیلی که می‌توانند در شرایط بحرانی به شما کمک کنند آماده کنید تا در شرایط اضطراری بتوانید با آنها ارتباط بگیرید.
- در فعالیت‌هایی شرکت کنید که باعث می‌شوند احساس بهتری نسبت به خود داشته باشید. اگر دونده هستید، در عکاسی استعداد دارید یا عاشق موسیقی هستید، حتما به دنبال علایق خود بروید.
- احساسات خود را از شرایطی که در آن واقع هستید، در یک مجله آنلاین ضبط کنید. شاید این مسئله کمی ترسناک جلوه کند اما روش خوبی برای ترساندن والدین معتاد و بیدارکردن آنها از خواب غفلت است.
خیلی از کودکانی که والدین معتاد دارند، از مشکلاتی مانند عدم اعتمادبه‌نفس کافی، تنهایی، درماندگی، نگرانی از رهاشدن به حال خود و افسردگی مزمن رنج می‌برند؛ چون پدر و مادرشان همواره بر اعتیاد خود متمرکز بوده‌اند و عشق و محبت کافی را به آنها نداده‌اند. زندگی در کنار والدین معتاد، باعث تکرار برخی نمایش‌ها می‌شود. یعنی فرزندان بالغ ازآنجایی‌که هیچ‌وقت توانایی حل مشکل را نیاموخته‌اند، برای رفع برخی چالش‌هایی که در زندگی با آنها مواجه می‌شوند، به‌طور غیرارادی همان الگویی را انتخاب می‌کنند که پدر و مادرشان انتخاب کرده بودند و قدم در راهی می‌گذارند که اندکی قبل‌تر، پدر و مادرشان آن را در پیش گرفته بودند.
جمع بندی
اولین و مهمترین نهادی که کودک در آن متولد و تربیت می‌شود، خانواده است. خانواده منبع اصلی دلبستگی، تغذیه و جامعه‌پذیری افراد محسوب می‌شود. بنابراین، لازمه رشد سالم و طبیعی کودکان و سلامت روان آنها پرورش در خانواده‌ای سالم است. هر اختلال در عملکرد خانواده، میتواند زمینه‌ساز آسیب به تربیت فرزندان شود. اعتیاد یکی از همین مشکلات است که به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم تاثیر خود را بر سبک والدگری می‌گذارد و باعث شکل‌گیری آسیب و مشکلات روانی و اجتماعی در کودکان می‌شود.
یکی از عواملی که در افت تحصیلی فرزندان نقش مهمی دارد، مسئله اعتیاد والدین است.احتمال رشد اختلالات روانی و مشکلات اجتماعی، ارتباطی و هیجانی مختلف در فرزندان والدین معتاد بیشتر از جمعیت عادی است. همچنین این کودکان عملکرد تحصیلی روبه‌افولی دارند چون نمی‌توانند با سیستم مدرسه سازگار باشند یا روابط خوبی با چارچوب‌هایی که برای آنها تعیین شده برقرار کنند. آنها به‌دلیل این‌‌که از وضعیت موجود رنجیده هستند، انگیزه خود را برای رشد، بهترشدن و پیشرفت از دست می‌دهند.
اعتیاد به مواد مخدر و الکل مشکلی جدی است که نه تنها بر سلامت فرد مصرف کننده تأثیر می‌گذارد، بلکه پیامدهای مخرب و گسترده‌ای برای خانواده او به همراه دارد. یکی از مهمترین این پیامدها، تأثیر منفی اعتیاد والدین بر تحصیل فرزندان است. فرزندانِ والدین معتاد، در معرض طیف وسیعی از مسائل روانی، احساسی، و اجتماعی قرار می‌گیرند که به طور مستقیم بر عملکرد تحصیلی آنها تأثیر می‌گذارد.
منابع علمی مورد استفاده:
- تقوی حسین، عبادی متینه، کاظمی سلیم. طراحی و آزمون مدل علی سازگاری تحصیلی براساس تنظیم رفتاری هیجان با نقش میانجی ذهن آگاهی در دانش‌آموزان بی‌سرپرست و بدسرپرست: یک مطالعه توصیفی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان. ۱۴۰۰; ۲۰ (۹) :۹۷۳-۹۸۸ (لینک)
- خالقی، میلاد و حقیقی شامحمدی، فاطمه و احمدی سرخونی، مرضیه و فرج پور، حسینعلی،1400،تاثیر اعتیاد والدین بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان،https://civilica.com/doc/1876374
- تاثیر اعتیاد والدین در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، خالدیان، سمانه ؛ مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی (مرکز توسعه آموزشهای نوین ایران) زمستان 1398،دوره پنجم – شماره 4 (10 صفحه – از 1 تا 10 ) لینک
- حقی، سمیه، و نجفی اصل، زهره. (1398). مطالعه ی جامعه شناختی بی ثباتی هویتی فرزندان در جریان اعتیاد والدین. جامعه شناسی کاربردی (مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)، 30(3 (پیاپی 75) )، 175-190. https://sid.ir/paper/155017/fa
- انگیزش پیشرفت دانش آموزان دارای والدین وابسته به مصرف مواد مخدر (مقاله علمی وزارت علوم)، اسماعیل سعدی پور، اکبر کبیری، مهسا یوسفی، علی قاسمی. پژوهش های تربیتی پاییز و زمستان 1394 شماره 31. لینک
استادبانک هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال محتوای نوشته شده ندارد.
نظر خود را در مورد این مطلب بیان کنید: