معرفی مهندسی مکانیک – بررسی بازار کار رشته مکانیک در مصاحبه با مرتضی شفیعی

معرفی مهندسی مکانیک – بازار کار رشته مکانیک در مصاحبه با دکتر مرتضی شفیعی

در این مطلب و در مصاحبه با دکتر مرتضی شفیعی (استاد مکانیک دانشگاه صنعتی شریف و مدرس فیزیک کنکور) به بررسی معرفی مهندسی مکانیک از رشته های دانشگاهی ریاضی، گرایش های مهندسی مکانیک، معرفی بهترین دانشگاه مهندسی مکانیک ایران، ویژگی های یک مهندس مکانیک موفق و همچنین بازار کار رشته مکانیک پرداخته ایم.

مقدمه مصاحبه:

رشته مهندسی مکانیک بر خلاف دیگر رشته های فنی مهندسی تا حدی برای کسانی که در ابتدای راه انتخاب رشته هستند کمی ناشناخته تر است. یعنی تصور این که پس از فارغ التحصیلی از این رشته چه چیزی در انتظار فارغ التحصیلان است تا حدی برای جوان ترها روشن نیست. برای همین مراکز انتخاب رشته مثل استادبانک تاسیس شدند تا به داوطلبین سردرگم در رشته های ریاضی یاری برساند. همچنین ما سعی کردیم تا با ترتیب مصاحبه ای با جناب آقای شفیعی کمک بیشتری به دانش آموزان بکنیم

در این مقاله در گفتگویی با دکتر مرتضی شفیعی، دانشجوی دکترای موفق دانشگاه صنعتی شریف به معرفی رشته مکانیک و بازار کار رشته مکانیک به طور کامل میپردازیم. در ادامه خواهید خواند.

•  رشته مهندسی مکانیک چیست؟
• چه کسانی برای رشته مکانیک مناسب هستند؟
• بازارکار مهندسی مکانیک به کدام سو میرود؟
• مهاجرت با رشته مکانیک چقدر امکان پذیر است؟

۱- لطفا خودتون رو برای ما معرفی کنید و بگید چطور با رشته مهندسی مکانیک آشنا شدید؟

سلام. من مرتضی شفیعی هستم. در تهران به دنیا اومدم، دبیرستان رو در نمونه دولتی منطقه 16 تهران گذروندم. رتبه کنکورم در سال 86 در منطقه یک 300 شد. اون زمان خیلی معمول بود که رتبه های خوب بین رشته های برق و مکانیک یکی رو انتخاب کنند. البته دلیل نهایی من برای انتخاب رشته این نبود که رتبه های خوب باید برق یا مکانیک رو انتخاب کنند، اما در نهایت با مشاوره ای که با مشاورین و معلمینم داشتم اونها با معرفی مهندسی مکانیک و ترسیم حدودی بازار کار رشته مکانیک من رو به این سمت سوق دادند.
خوب یادم هست که یکی از مشاورهای انتخاب رشته، مهندسی مکانیک رو به درس فیزیک دهم و دوازدهم تشبیه کرد. در واقع درس فیزیک این دو مقطع (به استثنا برخی از فصل ها) بیشتر شامل مباحث حرکت و انرژی هست که میشه اون رو پایه رشته مهندسی مکانیک توصیف کرد.
بعدها که چند ترم از دانشگاه گذشت احساس کردم این توصیف خوبی برای رشته مکانیک هست. منظورم این هست که برای بچه هایی که با فضای دانشگاهی این رشته آشنایی ندارند و این سوال رو دارند که آیا مهندسی مکانیک خوبه؟ یا اصلا رشته مهندسی مکانیک چیست؟  میتونه یک جور تشبیه نزدیک به واقعیت باشه. یعنی اگر شما مباحث حرکت و انرژی در فیزیک دبیرستان رو علاقه داشتید و در اون موفق بودید احتمالا در ادامه تحصیل رشته مکانیک هم موفق خواهید بود.

۲- لطفا ما رو با گرایش ها و بازار کار رشته مهندسی مکانیک بیشتر آشنا کنید

گرایش های مهندسی مکانیک رو عموما میشه به سه گرایش معروف و اصلی و چند گرایش نو ظهور و جدید تقسیم کرد. مکانیک سیالات و تبدیل انرژی، مکانیک طراحی کاربردی و مکانیک ساخت و تولید سه گرایش اصلی رشته مکانیک هستند.

در ادامه ، بازار کار رشته مکانیک جامدات، بازار کار رشته مکانیک خودرو، بازار کار رشته مکانیک سیالات، بازار کار رشته مکانیک خودرو فنی حرفه ای،از جمله مباحثی است که در باره ی آن صحبت میکنیم.

2.1 معرفی و بازار کار مهندسی مکانیک سیالات و انرژی

اگر بخواهیم در خصوص فضای رشته و بازار کار مهندسی مکانیک سیالات و انرژی شروع کنیم باید بگیم که این گرایش عموما حول مطالعه حرکت سیال و انتقال انرژی بین سیالات هست.

اگر بخواهیم مثالی از شغل های این گرایش بزنیم، برای مثال کسانی که روی طراحی احتراق موتور اتوموبیل ها مطالعه و کار میکنند، از فارغ التحصیل های این گرایش هستند. کار در تاسیسات مکانیکی ساختمان، نیروگاه ها و کلا هر سیستمی که یک سیال در اون در جریان هست یا انتقال انرژی وجود داره رو میشه به عنوان فضاهای کاری این گرایش مطرح کرد.
دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی شریف رو میشه یکی از بهترین دانشگاه های مهندسی مکانیک ایران در این گرایش دونست.

2.2 معرفی و بازار کار مهندسی طراحی کاربردی

معرفی و بازار کار مهندسی طراحی کاربردی: طراحی قطعات، مکانیزم ها و روش های کنترلی رو میشه تعریف بنیادی از این گرایش دونست. هر قطعه ای در هر وسیله صنعتی (مثلا قطعات یک خودرو) که با هم در یک مکانیزم در حرکت هستن نیازمند طراحی هستند.

همچنین فرایند های کنترل چنین مجموعه ای از قطعات متحرک هم بایستی طراحی بشه و این هم بخشی از کار طراح هست. در تعریف دیگری میشه گفت: طراحی سیستمی که ما به منظور هدفی اون رو خلق کردیم و و این سیستم به صورت خودکار به سمت اون هدف حرکت میکنه.
دانشگاه شریف در طراحی کاربردی قطعا بهترین دانشگاه مهندسی مکانیک ایران در سالهای اخیر بوده.

2.3 معرفی و بازار کار مهندسی مکانیک ساخت و تولید

معرفی و بازار کار مهندسی مکانیک ساخت و تولید: فارغ التحصیل های ساخت و تولید رو میشه دست به آچارهای رشته مکانیک دونست. در واقع کار طراحی با فارغ التحصیل های طراحی کاربردی هست و ساخت اونها با بچه های ساخت و تولید.

میشه گفت فارغ التحصیل های این رشته طرح ها رو میبرن توی کارگاه های صنعتی و اونها رو تبدیل به سیستم های صنعتی میکنن. در ساخت و تولید شما باید یادبگیرید که با چه ابزاری و چه جنسی از ماده (مثلا چه فلزی) چه قطعه ای رو بسازید. یه جورایی رشته بین رشته ای هست، مثلا با متالوژی نزدیکی زیادی داره.
دانشگاه امیرکبیر رو اغلب به عنوان بهترین دانشگاه در گرایش ساخت و تولید دونستند.

همچنین در کنار گرایش های اصلی گرایش های خاص تری هم داریم که ممکن است دانشگاه های کمی در ایران اونها رو تدریس کنن. بعضی از این گرایش ها رو با هم مرور میکنیم:

2.4 معرفی و بازار کار مهندسی دریا

معرفی و بازار کار مهندسی دریا: با کمی بررسی  میتوانیم بگوییم که  مطالعه و کار روی شناورهای دریایی، کشتی ها، سکوهای نفتی و … از جمله کارهایی هست که فارغ التحصیل ها این گرایش مشغول آن میشن . در واقع تقابل اجسام صنعتی مثل کشتی، شناور، سکو یا … با سیالی به نام آب چالش های خودش رو داره که افراد این گرایش روی اون  کار میکنن.

2.5 معرفی و بازار کار مهندسی بیو مکانیک

معرفی  و بازار کار مهندسی بیو مکانیک:  کار این گرایش پیوند دادن مسائل زیستی به مکانیک هست. بهتره مثالی بزنم تا درکش راحت تر بشه.

ما مجموعه از رفتارهای زیستی در بدن انسان داریم. حالا تصور کنید بخوایم حرکت مکانیکی یک ربات رو با بدن تلفیق کنیم. مثل ربات هایی که برای کمک به افراد کم توان روی اعضای بدن اونها نصب میشن تا حرکت رو برای اونها ممکن کنن.  ربات های پوشیدنی اصطلاحی هست که برای این ربات ها بکار میبرن. این نکته لازم به ذکره که حتی شبیه سازی سلول های سرطانی در بدن هم نیازمند حضور یک مهندس مکانیک هست.

2.6 معرفی و بازار کار مهندسی مکاترونیک

 معرفی و  بازار کار مهندسی مکاترونیک:  میتوان گفت که این گرایش  کاملا میان رشته ای هست. در واقع فصل مشترک سه رشته مکانیک، برق و علوم کامپیوتر رو میشه تعریفی از مکاترونیک دونست.

اگر مهندسی مکانیک، برق و کامپیوتر رو دایره هایی در نظر بگیریم که باهم اشتراکاتی دارند، مکاترونیک رو میشه بخش مشترک این دایره ها دونست. در ایران معدود دانشگاه هایی هست که مکاترونیک رو در مقطع کارشناسی ارائه میدهند.

۳- بهترین دانشگاه مهندسی مکانیک ایران کدوما هستند؟

تو بهترین دانشگاه مهندسی مکانیک ایران،  از نظر من  دانشگاه صنعتی شریف حرف اول رو میزنه.
اما اگر بخوایم که دانشگاه ها رو بر اساس بهتر بودن تقسیم بندی کنیم:

• تو رشته ی طراحی کاربردی دانشگاه صنعتی شریف اولین و اخرین حرف رو میزنه.
• تو رشته ی حرارات و سیالات دانشگاه تهران و صنعتی شریف پا به پای همدیگه این روند رو ادامه میدن.
• و مورد اخر (ساخت و تولید و بیومکانیک) امیر کبیر تو اولین رتبه و تو رتبه های بعدی هم علم و صنعت و خواجه نصیر طوسی قرار میگیرند.

۴- تفاوت مکانیک سیالات و جامدات در بازار کار چی هست؟

برای اینکه تفاوت مکانیک سیالات و جامدات در بازار کار یا اصلا بازار کار رشته مهندس مکانیک رو بدونیم. اول باید بیایم در مورد محیط های کاری مختلف صحبت کنیم.
مثلا تو بخش های کلاسیک مهندسی مکانیک مثل ساخت قطعات و … محیط های کاری اغلب در حومه ی شهر قرار داره.( حتی رشته هایی مثل سیالات و حرارت هم ازاین قاعده مستثنی نیستن) .بدیهی است که محیط کار میدانی با با محیط دانشگاهی خیلی متفاوت هست.
اما گرایش های تحلیلی و شبیه سازی که محیط کارشون تو شرکت ها و در شهرها ست ، دقیقا مثل مابقی رشته های دیگه بعد ازفارغ التحصیلی محیط کار تو مراکز شهر و دفاتر و به دور از سوله های کارگاهی در خارج شهر است.
یه نکته ی خیلی مهمی هم به اسم «مهارت» اینجا ظهور پیدا میکنه  که رابطه مستقیم با شغل انتخابی داره. مثل مهارت نقشه کشی برای مهندس عمرانو یا اشنایی با کامپیوتر ، برای برنامه نویسی.
البته به نظرشخصی من زبان انگلیسی مهارت جامعی هست که بچه ها برای هر کاری به اون نیاز دارند.

۵- میشه درخصوص ویژگی های یک مهندس مکانیک موفق برامون بیشتر توضیح بدید؟

برای اینکه ویژگی های یک مهندس مکانیک موفق رو بدونیم اول باید این رو یادمون باشه که ما معمولا سه نوع محیط کاری در رشته ی مکانیک داریم که بچه ها بعد از فارغ التحصیلی با اون مواجه میشن:

• بخش صنعتی: تو بخش صنعتی به فردی نیاز هست که خیلی کلاس کاری براش اهمیت نداشته باشه! این یعنی فرد باید با محیط کاری سرو کله بزنه، روحیه جنگنده داشته باشه و بجای کار تو یه دفتر شیک باید تو سوله ها و بخش اجرایی وقتش رو بگذرونه.
• بخش تحلیلی و طراحی: قسمت تحلیلی و طراحی، فرد بامحیط مدرن تری رو به رو میشه، برای این بخش کاری، به افرادی نیاز هست که بتونن  مسائل رو تحلیل کنن و به ادم فعال و خلاق و همچنین کسی که به تحقیق و کاوش علاقه داره نیاز هست.
• بخش اموزش و تدریس: و اخرین مورد که تدریس و آموزش هست. مثلا برای فارغ التحصیل های رشته ی مکانیک یکی از بهترین درسها برای تدریس فیزیک یازدهم و دوازدهم تو مقطع دبیرستان هست. محیط تدریس به فردی با فن بیان خوب ، صبور و آدمی برونگرا که توانایی تعامل با بقیه رو داشته باشه  نیاز داره. در یک کلام هر چیزی که یه معلم خوب داره رو این آدم باید داشته باشه.

۶- به نظرتون مهارت های عمومی رشته مهندسی مکانیک که میتونه تو محیط کاری اهمیت داشته باشه چیزهایی هست؟

در رشته مهندسی مکانیک علاوه بر دونستن مهارت های تخصصی، باید مهارت های عمومی مورد نیاز رو هم پوشش بدیم. اگر بخوام به صورت تیتر وار این ویژگی ها رو بگم:

• هوش اجتماعی: هوش اجتماعی یکی از فاکتورهای مهم  برای کار در هر  رشته ای هست که در اون فرد، نحوه ی ارتباط با افراد و محیط کاری رو یاد میگیره.
• روحیه حل مسئله: تو بخش صنعتی شدیدا به روحیه حل بحران و تحمل فشار کاری در موقعیت های خاص  نیاز هست. منظورم  مثلا زمان هایی هست که  بایستی یک پروژه در مدت زمان کوتاهی تحویل داده بشه.
• قدرت تعامل: مثلا با وارد شدن به محیط کاری امکان حضورافراد سنتی و تجربی هم وجود داره، گاهی اختلاف نظری بین افراد تحصیل کرده و تجربی پیش میاد که لازم به تعامل بین اونها هست. صبر و توانایی قانع کردن اونها، از مواردی است که از نظر من برای فارغ التحصیل های رشته مکانیک نیاز هست.

۷- ایا کار در حین تحصیل رو پیشنهاد میکنید؟

با توجه به محدودیت زمانی و فشردگی کلاس های دانشجو های دوره ی کارشناسی، کار مهندسی میدانی اصلا توصیه نمیشه. به نظر من تدریس و آموزش، شغل مناسبی برای دانشجوهای این رشته در این مقطع زمانی است.
اما در سال اخر کارشناسی ارشد و دکتری ، از جهتی که دانشجوها زمان بیشتری دارن تا کار مهندسی و پروژه ای رو انجام بدن ، هم امکان پذیر هست و هم به شدت برای افزایش مهارت های میدانی اونها پیشنهاد میشه.

۸- بنظرتون کارآفرینی در رشته مکانیک ممکن هست؟

قبل ازهمه چیز باید این موضوع رو به خواننده ها یاداوری کنم که  مکانیک رشته ی نه چندان ساده برای کار افرینی هست.

• در بخش های صنعتی بخاطر زیر ساخت های گران قیمت و هزینه های بالا، امکان کار افرینی خیلی پایین هست و یا به سرمایه ی هنگفتی نیاز داره. اما در شاخه های خدمات مهندسی (مثلا طراحی)، کار افرینی امکان پذیری بیشتری داره.
• تو بخش های دانش بنیان هم میشه که با سرمایه محدود شروع به کار آفرینی کرد.
• البته که چه کار آفرینان و چه سرمایه گذار ها باید این رو بدونن، ایران در زمینه ی مکانیک پیشرو نیست و به همین دلیل تقاضای صنعت در خصوص خدمات از طرف متخصصین این رشته چندان مطلوب نیست.

۹- به نظر شما درامد مهندس مکانیک در ایران تحت تاثیر چه چیزهایی هست؟

به نظر من مواردی که روی درآمد مهندسی مکانیک در ایران تاثیرگذار هست رو میشه به 3 دسته طبقه بندی کرد.
1- شبکه سازی با افراد: یعنی با هر فردی که میتونن و امکانش هست ، مثل همکارها، دوستان، اشنایان ، افرادی که در این حوزه فعالیت دارن، ارتباط برقرار کنن و از تجربیات اونها استفاد کنند.
2- تمرکز روی مهارت های اولیه : یعنی  بازار کار رو مورد بررسی قرار بدن و ببینن تقاضا برای کدوم گرایش بیشتر هست. مثلا اگه بازار کار کمبود نیرو در زمینه ی طراحی داره، این مهارت رو حتی به صورت گذروندن دوره های کار اموزی افزایش بدن و بتونن از این حوزه وارد کار بشن.
3- به یک شغل اکتفا نکنن: اگه  کاری که راه انداختن به ثمر رسید ، کمکم کار هارو به افراد دیگری برون سپاری کنند و تلاش کنن کار جدیدی رو مجددا شروع کنن.

۱۰- بازار کار مهندسی مکانیک برای خانم ها چطور هست؟

رشته مهندسی مکانیک عموما مردونه هست. اما اینطور که بگیم بازار کار مهندسی مکانیک برای خانم ها اصلا وجود نداره، حرفی  اساسا بی معنی است.

در قسمت های عملی و کارگاهی که محیط کار  در حومه و خارج از شهر هاست، شاید این فضا یکم برای خانم ها مشکل ساز باشد و تعداد خانم های کمی رو میبینید که در کارگاه  ها فعالیت داشته باشن.اما محیط های دفتری که مربوط به طراحی کاربردی و از قبیل همین  کارهاست، بازار کار کاملا مناسبی داره و خانم ها میتونند نقش پررنگی داشته باشن.

۱۱- سوال اخر، آیا فرصت مهاجرت در رشته ی مهندسی مکانیک وجود داره؟؟

بله امکان مهاجرت در رشته مهندسی مکانیک وجود داره! ولی مثلا  معدل بالا میخواد، البته که ارتباط با استاد ها ، برای ارائه توصیه نامه هم کمک کننده است.
برای مهاجرت در رشته ی مهندسی مکانیک دانشجوهایی که هدف دارن بعد از دوره ی  کارشناسی ارشد اپلای کنن داشتن مقاله در مجلات و کنفرانس های معتبر کمک بزرگی به اونها میکنه. به طور کل رشته ی مکانیک گزینه ی خوبی برای اپلای هست.

این نکته باید حتما مورد نظر متقاضی ها قرار بگیره که زبان انگلیسی پل محکمی برای اپلای کردن هست و بهبود 4 توانایی ( مکالمه، شنیداری، نوشتار ، و خواندن) خیلی در این روند تاثیر گذار است.
بهترین مقاصد برای اپلای در رشته مکانیک کشور های آلمان، امریکا، کانادا، ایتالیا، استرالیا و اسکاندیناویا هستند.

لیست کامل مصاحبه ها