مهم‌ترین مشکلات تحصیلی نوجوانان و راه‌حل آن‌ها

همه‌ی ما مخصوصاً در دوران نوجوانی و بلوغ با چالش‌های تحصیلی زیادی مواجه شده‌ایم. شرایط و فراز و فرودهای جسمی و روانی که نوجوانان با آن‌ها دست به گریبان می‌شوند عامل اصلی بروز مشکلات تحصیلی در این دوران هستند، به همین دلیل توجه به نیازها و خواسته‌های نوجوان از سمت والدین اهمیت بالایی دارد.

تنها کلید حل مشکلات داشتن “آگاهی” است، وقتی از منشا بروز هر مشکلی آگاه باشیم به راحتی می‌توانیم با آن دست و پنجه نرم کنیم. وقتی والدین از شرایط دوران نوجوانی و حالات و ویژگی‌های نوجوان خود آگاه باشند و روش درست برخورد با فرزندشان را بدانند به راحتی می‌توانند مشکلات تحصیلی پیش آمده در دوران نوجوانی را حل و فصل کنند.

در ادامه به بررسی علل اساسی مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان متوسطه که در دوران بلوغ خود هستند می‌پردازیم و امیدواریم این مقاله برای والدینی که دغدغه مشکلات درسی نوجوان خود را دارند مفید باشد.

مشکلات تحصیلی نوجوانان چه موقع مهم می‌شود؟

مشکلات تحصیلی نوجوانان معمولاً خودش را در قالب کاهش نمره، کاهش انگیزه یا کیفیت سطح یادگیری همینطور تجدید شدن در یک درس خاص و یا تکرار پایه تحصیلی نشان می‌دهد. گاهی اوقات ممکن است نوجوان شما تنها در یک درس مشکل داشته باشد. در این حالت ممکن است با معلم این درس خاص ارتباط برقرار نکرده باشد و یا به هر دلیلی علاقه‌ای به این درس ندارد که به راحتی می‌توان آن را حل کرد. برای اطلاعات بیشتر در این مورد مقاله‌ی “بی علاقگی به درس دانش‌آموزان” را بخوانید.

مشکلات تحصیلی می‌تواند منجر به مشکلات عاطفی و رفتاری در نوجوانان شود و شرایط سخت روحی و روانی برای آن‌ها به وجود بیاورد. هنگامی که دانش‌آموزی در مدرسه عملکرد ضعیفی داشته باشد، احساس حقارت کرده و اعتماد به نفسش پایین می‌آید. معمولاً این دانش‌آموزان یا گوشه گیر و خجالتی هستند یا به خشونت و پرخاشگری روی می‌آورند. به عبارت دیگر در مدرسه یا قلدر و زورگو هستند و یا قربانی خشونت سایر دانش‌آموزان می‌شوند.

این نوجوانان به مرور از محیط آموزشی فاصله می‌گیرند. البته با خانواده‌هایشان هم دچار مشکل شده و در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرد. می‌توان پیامد مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان را به سه بخش تقسیم کرد:

1. منجر به بی‌انگیزگی و ترک تحصیل دانش‌آموزان می‌شود
2. در سلامت روانی نوجوانان تاثیر منفی می‌گذارد
3. آسیب‌های اجتماعی را برای نوجوانان به دنبال دارد

مشکلات تحصیلی نوجوانان چطور خود را نشان می‌دهد؟

از نمراتی که فرزندتان دریافت کرده است متوجه شرایط و مشکلات درسی او می‌شوید. همینطور اگر می‌بینید که او میلی به انجام تکالیف، درس خواندن یا تکمیل پروژه‌هایی که معلم مدرسه به او محول کرده است ندارد این نشانه‌ها را جدی بگیرید.

بی‌میلی به حضور در مدرسه نیز یکی از عوامل مهم نشان‌دهنده مشکلات تحصیلی نوجوانان است. اگر فرزند شما همیشه دیر به مدرسه می‌رود، وسایلش را با خودش نمی‌برد، غیبت زیادی دارد یا ظاهرش برای حضور در مدرسه برایش اهمیتی ندارد نسبت به این رفتارها بی تفاوت نباشید و با فرزندتان صحبت کنید تا متوجه شوید مشکل او با مدرسه دقیقاً از چه چیزی نشات می‌گیرد.

در ادامه به 20 عامل اصلی که باعص بروز مشکلات تحصیلی نوجوانان می‌شود می‌پردازیم:

عوامل موثر بر مشکلات تحصیلی نوجوانان دبیرستانی

1. اختلالات یادگیری درمان نشده از دوران کودکی

یکی از زمینه‌های ایجاد مشکلات دبیرستانی ها اختلالات یادگیری درمان نشده از دوران ابتدایی می‌باشد. درگیری با اختلالات یادگیری در دوران دبستان بین دانش‌آموزان شایع است اما متاسفانه خانواده‌ها و بسیاری از معلمان متوجه آن نشده و آن را در زمان مناسب خود تحت درمان قرار نمی‌دهند. درمان نشدن این اختلالات باعص بروز مشکلات تحصیلی در نوجوانی می‌شود.

اختلالات یادگیری در حالت کلی به سه دسته تقسم می‌شوند:

• اختلال خواندن
• اختلال نوشتن
• اختلال ریاضی

در مقطع ابتدایی حجم مطالب درسی کمتر است و اگر اختلالات خفیف باشد دانش‌آموزان می‌توانند از پس درس‌هایشان بربیایند و نمرات قابل قبولی بگیرند. بدین ترتیب دانش‌آموز با اختلالات یادگیری درمان نشده به مقطع متوسطه می‌رود و در درس‌هایش دچار مشکل می‌شود.  اگر متوجه علائم اختلالات یادگیری در کودک یا نوجوان خود شدید حتما او را نزد مشاور ببرید.

دانش‌آموزان به خاطر وجود اختلالات یادگیری در مقطع متوسطه بخصوص متوسطه اول دچار مشکلاتی در یادگیری می‌شوند در نتیجه اعتماد به نفسشان را از دست می‌دهند. آن‌ها مدام خودشان را سرزنش می‌کنند و برچسب‌های که در مدرسه به آن‌ها زده می‌شود از جمله تنبل، کم هوش و… را می پذیرند. دانش آموز نوجوان اگر احساس نکند که مفید است و خوب عمل می کند، سرخورده می شود و احساس عزت نفس خود را از دست می دهد. پس مهم است که تلاش های فرزندتان را در این سن مورد توجه قرار بدهید و به او بفهمانید که مثل آدم بزرگ ها روی او حساب باز می کنید.

شکست های متعددی که نوجوان با پایین بودن اعتماد به نفس دانش‌آموزان در مدرسه تجربه می کند باعث می‌شود احساس ضعفی که نسبت به توانایی های خود دارد مدام مورد تایید قرار بگیرد و در همین چرخه معیوب گیر کند. دانش‌آموزی که اعتماد به نفس پایینی دارد در اراده‌ی تصمیم‌گیری و اجرای تصمیماتش هم ضعیف عمل می‌کند. اگر متوجه نشانه‌هایی از افسردگی و عدم اعتماد به نفس در نوجوان خود شدید، حتما از کمک یک مشاور یا روانشناس کمک بگیرید.

2. مشکلات تحصیلی نوجوانان در دوران بلوغ

تغییرات خلقی و جسمانی زیادی در دوران بلوغ وجود دارد که از جهات مختلف نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در دوران بلوغ به تدریج حالت‌ها و نشانه‌های آغاز مرحله نوجوانی پیدا می‌شود و خطرات جدی برای وضعیت درسی بچه‌ها در این دوران به وجود می‌آید.

نوجوانان تمایل دارند که ابراز وجود کنند و با انتظارات والدین مخالفت کنند. نوجوانی دوران بحران هویت است و سپری کردن این بحران تاثیر زیادی در وضعیت تحصیلی آن‌ها دارد.

نوجوان در این سن به دنبال هویت خود می‌گردد. او بسیار عصبی است و درگیر مسائل درونی خودش می‌شود. پدر و مادر در این دوران باید با فرزند خود همراهی و رفاقت کنند و به او نشان دهند که هر چند در وضعیت او نیستند اما می‌توانند شرایطش را درک کنند. رفتارهای عصبی و غر زدن تنها شرایط سخت نوجوان را برایش سخت‌تر می‌کند.

شما که نمی‌خواهید فرزندی بی اراده داشته باشید پس دست از اجبار و فشار آوردن حتی برای درس خواندن بردارید و فضا را برا ی فرزندتان طوری امن کنید که خودش برای انجام کارهایش اراده کند. اگر اراده فرزندتان مخالف سلیقه شماست چای ناراحتی ندارد، شما باید از اینکه فرزند با اراده‌ و جرئت ورزی دارید که می‌تواند با اطمینان از تصمیم خود دفاع کند خوشحال باشید.

در دوران متوسطه نوجوانان درگیری‌های ذهنی دوران بلوغ خود را دارند اما خیلی از پدر و مادرها متوجه آن نیستند و با اهرم درس به فرزند خود فشار می‌آورند، در نتیجه بین آن‌ها اختلاف و تنش زیادی پیش می‌آید و ممکن است فرزندشان هم از درس به عنوان یک به اهرم مخالفت با خانواده استفاده کند و با درس نخواندن بخواهد که قدرت خود را به والدینش نشان بدهد و به نتایج کار خود فکر نکند.

همانطور که گفتیم بلوغ می‌تواند بستر مهمی برای بروز مشکلات تحصیلی نوجوانان شود. خانواده‌ها باید طرز صحیح رفتار با نوجوانان را بدانند و هنگام مشاهده مشکلات از در دوستی وارد شده و با نوجوان خود گفتگو کنند.

3. تغییر اولویت‌ها و مشکلات تحصیلی نوجوانان

نوجوان تمام خصوصیات و اولویت‌هایش را تغییر می‌دهد. در دوران دبستان موفقیت تحصیلی بیشترین اولویت را برای کودکان دارد و همین موفقیت تحصیلی است که پایه‌های اعتماد به نفس دانش‌آموز دبستانی را شکل می‌دهد. اما در دوران متوسطه اولویت دانش‌آموز تغییر می‌کند حالا دیگر برای او اهمیتی ندارد که تایید خانواده را با موفقیت تحصیلی بگیرد.

4. اهمال‌کاری و کمال‌طلبی منجر به مشکلات تحصیلی نوجوانان می‌شود

فردی که اهمال کاری می‌کند انجام کارها و روبرو شدن با چالش‌ها را به تأخیر می‌اندازد. برخی از نوجوانان به خاطر ترس از نتیجه کار خود از روبرو شدن با کار می‌ترسند. در واقع چون معتقد هستند که نمی‌توانند کارشان را به خوبی انجام دهند و از همه ضعیف‌ترند، شکست خود را پیش‌بینی می‌کنند و از انجام کار سر باز می‌زنند. اگر عزت نفس این نوجوان بالا برود و به خودباوری برسد، از روبرو شدن با شکست نمی‌ترسد و عملکرد خیلی بهتری از خود نشان می‌دهد.

یکی از دلایل اهمال‌کاری، کمال‌طلبی است. گاهی اوقات به دلیل سبک زندگی یک خانواده و تربیتی که برای فرزند خود به کار می‌برند، فرزند آن‌ها کمال‌طلب بار می‌آید. این نوجوانان فقط نمره ۲۰ می‌خواهند و فقط نفر اول بودن آن‌ها را قانع می‌کند. آن‌ها هیچ تخفیفی برای خودشان قائل نمی‌شوند و اگر نفر دوم شوند خود را شکست خورده تلقی می‌کنند.

نوجوان کمال‌طلب از ترس اینکه مبادا عملکرد خوبی از خود نشان ندهد و از پس قوانین سخت‌گیرانه‌ای که برای خود وضع کرده است برنیاید، دست به اهمال‌کاری و به تاخیر انداختن کارها می‌زند. به عبارتی او به خاطر اضطراب از بهترین نبودن، دست از تلاش بر‌میدارد. در نتیجه کمال‌طلبی می‌تواند پایه مشکلات تحصیلی نوجوانان را شکل بدهد.

5. اضطراب، افسردگی، انزوا و دیگر مشکلات رفتاری دانش آموزان متوسطه

مشکلاتی نظیر اضطراب، استرس و افسردگی در دوران بلوغ، فرزندان شما را مستعد اختلالات رفتاری مانند پرخاشگری، بیقراری، کمرویی شدید، انزوا و در خودفرورفتگی می‌کند که این مشکلات رفتاری تاثیر مستقیمی روی تحصیل دانش‌آموز دارند. آمارها نشان می‌دهد مشکلات رفتاری بین دانش‌آموزانی که مشکل تحصیلی دارند، بیشتر از سایرین است.

6. مشکلات جسمی که نادیده گرفته شده‌اند

مشکلات جسمی مانند ضعف بینایی، شنوایی، عدم تمرکز و… می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات تحصیلی باشد. گاهی اوقات فرزند شما برخی از کلاس‌هایش را به خاطر شرایط جسمی و بیماری غیبت می‌کند و بعد از اینکه بهبود پیدا می‌کند و به مدرسه برمی‌گردد، مباحث زیادی را از دست داده است. جبران کردن آن مباحث از دست رفته و رسیدن به کلاس کار سختی است و ممکن است انگیزه تلاش کردن دانش‌آموز را از بین ببرد.

در این شرایط شما حتماً باید تدابیری بیندیشید تا پایه درسی فرزندتان دچار مشکل نشود. بهتر است برای او معلم خصوصی بگیرید تا مشکلات درسی و عقب افتادگی از مباحث برای او در مدت زمان کمتری حل شود. برخی از مشکلات مانند ضعف بینایی یا ضعف شنوایی با وجود سنجش‌هایی که در سال اول ابتدایی انجام می‌شود ممکن است پنهان بماند یا ممکن است بعد از کلاس اول به وجود بیاید و شما متوجه آن نشده باشید. پس بهتر است از سلامت جسمی فرزندتان با چکاب کامل مطمئن شوید.

7. بیش‌فعالی درمان نشده

عامل بیش فعالی هم که باید در دوران کودکی کنترل و درمان شود. اگر درمان نشده باقی بماند، مشکلات تحصیلی و رفتاری زیادی را در دوران نوجوانی در پی‌ دارد. کودکان بیش‌فعال که تحت درمان مناسب قرار نمی‌گیرند، تمرکز حواس را از بین می‌برد و باعث رفتارهای پرخاشگرانه در نوجوانان می‌شود. اغلب هم منشاً اضطراب‌های زیادی در نوجوانان است.

این نوجوانان به دلیل اختلال بیش‌فعالی از گوش دادن به معلم و توجه کردن به قوانین کلاس ناتوان هستند و ماندن در کلاس برای آن‌ها بسیار سخت و طاقت‌فرسا می‌شود. مشکلات تحصیلی تحصیلی در نوجوانانی که بیش‌فعالی درمان نشده دارند بسیار شایع می‌باشد. آن‌ها باید با مراجعه به روانپزشک درمان‌های لازم را دریافت کنند.

8. تغذیه و خواب نامناسب

اگر دانش‌آموز به هر دلیلی عادت داشته باشد به اینکه غذای ناسالم بخورد مدام فست فود بخورد، بدون صبحانه به مدرسه برود و بین ساعت‌های درسی تغذیه مناسبی نداشته باشد بدنش ضعیف می‌شود. اگر در کنار آن خواب ناکافی هم داشته باشد، تمرکز و توجهش به درس کم می‌شود و روند درس خواندن و تحصیلش دچار مشکل می‌شود.

9. بهره‌ی هوشی

وقتی از آزمون‌های استاندارد برای اندازه‌گیری بهره هوشی افراد استفاده می‌شود، افرادی که بهره هوشی آن‌ها بین ۹۰ تا ۱۱۰ است، از بهره هوشی متوسط برخوردارند و قادر هستند که تحصیلاتشان را تا سطح دانشگاهی به ‌راحتی ادامه بدهند. افرادی که بهره هوشی آن‌ها از ۸۵ پایین‌تر باشد، توانایی یادگیری کمی دارند برای همین با اطلاع از ضریب هوشی فرزندانتان به اندازه‌ای که توانایی آن‌ها اجازه می‌دهد از آن‌ها انتظار داشته باشید.

10. ضعف در مباحث آموزشی قبلی

گاهی اوقات دانش‌آموز به دلیل کم کاری خود یا روش تدریس اشتباه معلم مباحث سال‌های گذشته را به خوبی یاد نگرفته است و بخاطر ارتباط مباحث دروس در پایه‌های مختلف پایه تحصیلی‌اش ضعیف شده است. این ضعف پایه تحصیلی باعث عملکرد ضعیف او در مقاطع بالاتر نیز شده است.

در این حالت ممکن است خود دانش‌آموز و والدین هم متوجه ضعف پایه درسی نشوند، اما یک معلم خصوصی وقتی در جلسه اول دست به ارزیابی و سنجش پایه تحصیلی فرزند شما می‌زند، تمام مشکلات پایه او را متوجه می‌شود و برای حل آن‌ها برنامه‌ریزی می‌کند.

11. نداشتن مهارت مطالعه صحیح عامل مشکلات تحصیلی نوجوانان است

دانش‌آموز باید یاد بگیرد که خواندن هر درس سبک خاص خودش را دارد. دانش‌آموز در طول دوران تحصیل خود باید مهارت مطالعه را به دست آورده باشد. معلمین مدرسه موظف هستند روش های صحیح مطالعه را به دانش‌آموزان خود یاد بدهند. اما به خاطر اینکه میزان توانایی یادگیری برای هر فردی متفاوت است و هر فردی با یک روش تدریس خاص درس را به خوبی یاد می‌گیرد، روش مطالعه هم می‌تواند برای افراد متفاوت مختلف باشد.

معلمان مدرسه نمی‌توانند برای هر فرد روش مطالعه خاص آن فرد را پیدا کنند و به او آموزش دهند اما یک معلم خصوصی به خاطر اینکه مدت زمان زیادی را برای کار کردن اختصاصی با شاگردش می‌گذارد و علاوه بر سطح علمی و توانایی یادگیری، عادات و خلق و خوی او را نیز شناسایی می کند، می‌تواند شیوه تدریس خود را متناسب با یادگیری او تنظیم کند و به بهترین شکل دروس را به او یاد بدهد و هم می‌تواند شیوه درست درس خواندن را به او آموزش دهد.

یک سری روش‌های کلی برای مطالعه وجود دارد، خوب است فرزند شما این روش‌ها را بلد باشد مثل روش های پسخبا، یادداشت‌برداری، خلاصه برداری، فیش برداری و…

به اختصار روش پسخبا را که برای تمام دروس کاربردی است، توضیح می دهیم. پسخبا از حروف اختصاری:

• پ: پیش خوانی
• س: سوال پرسیدن
• خ: خواندن
• ب: بازگو کردن
• ا: آزمون دادن

تشکیل شده است. نوجوان ما بهتر است تا قبل از متوسطه اول به این تسلط رسیده باشد که برای تمام دروس خود متد پسخبا را پیاده کند. اولین مرحله پیش‌خوانی است، به این معنی که قبل از خواندن درس، تصاویر، عنوان ها و سوال‌های پایان هر درس را بخواند.

دانش‌آموز در این مرحله ذهنش را آماده می‌کند تا مفاهیم جدید را یاد بگیرد، سپس با سوال پرسیدن، ذهنش را بیشتر درگیر می‌کند. او از خود سوال می‌پرسد که: «این بخش قرار است چه مفاهیمی را داشته باشد؟ من در این بخش قرار است به چه چیزهایی برسم؟» بعد از این مرحله ذهن آماده است متن درس را بخواند. ممکن است یک دانش‌آموز با یک بار خواندن به درس مسلط شود و ممکن است دانش‌آموز دیگری نیاز به دو یا چند بار خواندن داشته باشد.

در مرحله چهارم دانش‌آموز به این توانایی رسیده است که کتابش را ببندد و درس را به صورت مفصل توضیح دهد. آخرین مرحله هم آزمون دادن است، او می‌تواند از کتاب‌های کمک درسی که شامل سوالات هستند استفاده کند و خود را بسنجد. در این آزمون او متوجه می‌شود کدام یک از مباحث را به خوبی یاد گرفته و کدام یک را هنوز یاد نگرفته است.

12. مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت زمان

خوب است که هر دانش‌آموز در طول تحصیل خود مهارت برنامه‌ریزی و مدیریت زمان را یاد بگیرد. متاسفانه یکی از علت‌های مهم مشکلات تحصیلی دانش‌آموزان نداشتن یک برنامه‌ریزی استاندارد می‌باشد. اگر فرزند شما عادت کند که برنامه اصولی برای همه کارهایش داشته باشد و طبق برنامه پیش برود، بخش زیادی از چالش‌های درس خواندن او از بین می‌رود.

یک معلم خصوصی به این دلیل که از توانایی‌ها و علایق و عادات شاگرد خود مطلع می‌شود، می‌تواند برنامه‌ریزی درست و کاملی برای او انجام دهد. او این برنامه را به مرور زمان برای شاگرد تغییر می‌دهد و ساعات مطالعه را در آن افزایش می‌دهد، از این طریق دانش‌آموز کم کم به تبعیت کردن از برنامه عادت می‌کند.

تجربه یکی از اساتید ریاضی استادبانک در رابطه با اهمیت برنامه‌ریزی برای شاگردانش و آموزش برنامه‌ریزی صحیح به آن‌ها:

13. بی انگیزگی و مشکلات تحصیلی دانش آموزان متوسطه

چطور به نوجوانان انگیزه درس خواندن بدهیم؟ در سن نوجوانی ارزش‌های فرزند شما تغییر می‌کند، او احساس می‌کند درس خواندن بی‌اهمیت است و می‌خواهد آن را کنار بگذارد و مسلماً این طرز فکر و کمبود انگیزه باعث بروز مشکلات تحصیلی زیادی برای او می‌شود. در دوره دبستان درس خواندن برای کودک یک وظیفه است، چون از انجام این وظیفه پدر و مادر خوشحال می شوند و کودک می‌تواند از این طریق رضایت پدر و مادرش را جلب کند، این وظیفه را انجام می‌دهد.

اما در سن نوجوانی توجه و تمرکز و انگیزه نوجوانان به سمت موضوعات دیگری معطوف می‌شود. آن‌ها دیگر برای درس خواندن ارزش قبل را قائل نیستند. توجه نوجوان از مدرسه کم می‌شود در نتیجه کم کاری می‌کنند. انجام تکالیفشان را نادیده می‌گیرد از بقیه عقب می‌ماند در نتیجه اعتماد به نفس و عزت نفس خود را از دست می‌دهند.

14. نگرش منفی به تحصیل

مهمترین عامل موثر در شکلگیری نگرش دانش‌آموز به درس خانواده است. اینکه والدین با دانش‌آموز و درس چطور برخورد می‌کند و سبک تربیتی آن‌ها چه رفتارهایی را ارزشمند می‌داند در شکلگیری نگرش دانش‌آموز به درس خواندن تاثیر زیادی دارد.

اگر نگرش خانواده نسبت به تحصیل منفی باشد و خانواده ارزش کافی برای درس خواندن قائل نباشند، آن چیزی که می‌گویند و چیزی که رفتار می‌کنند تفاوت داشته باشد، طبیعی است که به تدریج فرزند آن‌ها هم نگرش منفی به درس پیدا می‌کند. مثلاً خانواده‌ای که در ظاهر و کلام نمرات خوب را تشویق می‌کند و فرزندشان را به درس خواندن ترغیب می‌کنند. اما وقتی که می‌خواهند برای یک مهمانی یا سفر برنامه‌ریزی کنند، حاضر نیستند برنامه‌شان را با شرایط درسی فرزندشان وفق بدهند یا آن مهمانی و سفر را به خاطر درس فرزندشان کنسل کنند.

15. ناامیدی نسبت به آینده

متاسفانه ناامیدی نسبت به شرایط اجتماعی و موثر بودن تحصیلات در موفقیت آینده باعث بروز مشکلات تحصیلی در نوجوانان شده است. وضعیت بیکاری در جامعه و تحصیل کرده‌های بیکاری که از تخصص و تحصیلات‌شان استفاده نمی‌شود و در جایگاه‌های شغلی که باید باشند نیستند، باعث می‌شود انگیزه تحصیلی نوجوانان تا حد زیادی از بین برود.

نوجوان به طور مستقیم و غیرمستقیم گلایه و پشیمانی را از تحصیل کرده‌های اطرافش را می‌شنود. همین موضوع اشتیاق او را به درس خواندن کم می‌کند و دانش‌آموز تشویق می‌شود برای به دست آوردن حرفه و پول به راه‌های دیگری به غیر از درس خواندن روی بیاورد در نتیجه انگیزه تحصیلی نوجوان پایین می‌آید.

16. مشکلات تحصیلی محصول نداشتن هدف مشخص

یکی از نیازهای که نوجوان دارد، هدف داشتن است. نوجوان نیاز دارد برای آینده اهدافی را تعریف کند که اهداف واقعی خودش باشد نه اهدافی که پدر و مادر برای او در نظر گرفته‌اند. هر چقدر این هدف محکم‌تر و بزرگ‌تر باشد انگیزه و تلاش او نیز بیشتر می‌شود. نوجوان نباید احساس کند که وظیفه تحصیل و درس خواندن او ابزاری برای کنترل کردن او شده است.

در دوران بلوغ و کسب هویت نوجوان آماده است که از بقیه انتقاد کرده و از قوانین سرپیچی کند و اگر والدین در واکنش به این انتقاد کردن، نوجوان را به سمت درس سوق بدهند و سرزنش‌هایی از این دست به او بکنند که “تو با این شیوه می‌خواهی دکتر بشوی؟” “هدف‌هایت را فراموش کرده‌ای؟” یا “با این رفتارها نمی‌توانی آدم مفیدی بشوی!”

در واقع اهدافی که پدر و مادر در خودشان در نظر گرفتند را مدام به فرزندشان یادآوری کنند، نوجوان حس بدی نسبت به درس خواندن پیدا می‌کند. وقتی هدف طراحی شده هدف خود نوجوان نباشد او به این هدف پایبند نخواهد ماند.

لازم است که به فرزندتان کمک کنید تا با توجه به علایق و استعدادهایش هدف‌گذاری درستی برای خود انجام دهد. شما می‌توانید از طریق استعدادیابی فرزندتان را در مسیر درستی قرار دهید و او را تشویق کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد استعدادیابی مقاله “کشف استعداد دانش آموزان”  را بخوانید.

تجربه یکی از اساتید زبان استادبانک درمورد استعدادیابی شاگردش:

17. ارتباطات اجتماعی چطور باعث مشکلات تحصیلی نوجوانان می‌شود؟

برقراری روابط با معلم‌ها و به خصوص همسالان در دوران نوجوانی از اهمیت خیلی زیادی برخوردار است. یکی از عوامل انگیزشی برای رفتن به مدرسه و شرکت در فعالیت‌های مدرسه ارتباط خوب و موثر با دوستان و همسالان است. اگر دانش‌آموزی توانایی برقراری ارتباط اجتماعی خوبی به دست نیاورده باشد یا کمرو و خجالتی باشد منزوی و تنها می‌شود.

تنهایی و انزوا در مدرسه می‌تواند اعتماد به نفس دانش‌آموز را پایین بیاورد. قبلا هم اشاره کرده‌ایم که پیشرفت تحصیلی و عزت نفس تا چه اندازه می‌توانند با هم مرتبط باشند. دانش‌آموزی که کم‌رو و خجالتی است و نمی‌تواند نظرش را در جمع بیان کند، وقتی معلم از او سوال می‌پرسد نمی‌تواند به راحتی به سوال معلم جواب بدهد. ممکن است جواب را بلد باشد اما نمی‌تواند به درستی پاسخ دهد یا اگر یک مبحث درسی را بلد نباشد نمی‌تواند از معلم خواهش کند که دوباره مبحث را توضیح دهد.

نوجوان اگر مهارت برقراری ارتباط نداشته باشد، احساس حقارت می‌کند و نمی‌تواند ارتباط خوبی با دوستانش داشته باشد، این نوجوان در درس‌هایش ضعیف می‌شود اما اگر بین گروه همسالان خود پذیرفته شود و محبوبیت داشته باشد اعتماد به نفسش بالا می‌رود و تاثیر مثبتی در تحصیل او دارد.

18. مشکلات عاطفی دانش ‌آموزان

دانش‌آموز نوجوان دچار درگیری عاطفی می‌شود ولی معمولاً خانواده‌ها از پذیرش آن خودداری می‌کنند و دوست ندارند این مسئله را بپذیرند ولی باید بپذیریم که نوجوانی سن شروع ارتباط با سن مخالف است. نوجوان می‌خواهد در این سن مطمئن شود که توانایی جذب جنس مخالف خود را دارد و بی‌شک وارد رابطه‌هایی می‌شود که برای او هیجان‌انگیز است.

ممکن است این رابطه‌ها قدرت تمرکز بر درس و پیشرفت تحصیلی را نیز از او بگیرند، نوجوانان تماشاگر خیالی دارند و غرق در رویاهایشان می‌شوند و ممکن است ساعات طولانی هم مشغول رویاپردازی باشند. آن‌ها شریک عاطفی‌شان را هم در رویاهایشان دارند. این مسائل روی تمرکز نوجوان تاثیر می‌گذارد و ساعات مطالعه را از او می‌گیرد و می‌تواند شرایط را برای مشکلات تحصیلی او فراهم کند.

اما خانواده‌ها باید این شرایط را بپذیرند و نوجوان‌شان را درک کند. شما نباید طوری رفتار کنید که این ارتباطات از نظر فرزندتان ارتباطات ممنوع باشد و سعی در مخفی کاری آن‌ها داشته باشد. اگر شما فرزندتان را بیش از حد محدود نکنید، او نیز به شما اعتماد می‌کند و می‌تواند درمورد دغدغه‌ها و ارتباطاتش با شما صحبت کند و شما بصورت غیرمستقیم روابط او را کنترل خواهید کرد.

بدین ترتیب او هم می‌تواند برنامه‌ریزی درستی برای خود تنظیم کند. با از بین رفتن سعی نوجوان در مخفی‌کاری اضطراب او هم از بین می‌رود و می‌تواند زمان بیشتری را به درس خود بپردازد و در کنارش ماجراجویی‌های دوران نوجوانی‌اش را هم داشته باشد.

19. ضربات روحی و مشکلات تحصیلی نوجوانان

عوامل مختلفی می توانند ضربه‌های روحی شدید به نوجوان بزند و در نتیجه تمرکز آن‌ها برای درس را از بین ببرد. بارزترین نکته‌ای که می‌توانیم اینجا به آن اشاره کنیم که مستقیماً به خود نوجوان ربط دارد ضربات ناشی از دست دادن کسی هست. مثل از دست دادن پدر و مادر یا طلاق آن‌ها این ضربه‌ها به حدی شدید هستند که نوجوان نمی‌تواند به راحتی با آن‌ها کنار بیاید.

اگر او حامی یا همراهی در تحمل این ضربه‌ها نداشته باشد یا کسی را نداشته باشد که این درد را با او به اشتراک بگذارد و همدلی دریافت نکند، انگیزه‌اش از بین می‌رود و خیلی وقت‌ها احساس بی‌ارزشی می‌کند، ارتباطش با دنیای بیرونی و روابط اجتماعی قطع می‌شود و همه این‌ها می‌تواند به چالش‌ها و مشکلات تحصیلی نوجوان منجر شود.

20. مشکلات دانش آموزان در فضای مجازی

بودن در فضای مجازی موضوعی است که برای والدین اهمیت زیادی دارد و اغلب آن‌ها این مسئله را بیشتر از هر چیز دیگری مهم می‌داند. آن‌ها معتقدند فرزندشان ساعت‌های زیادی را به بازی و بودن در فضای مجازی می‌گذراند و از موضوع تحصیل و درس خواندن غافل می‌شود.

استفاده بیش از حد از فضای مجازی انرژی دانش‌آموزان را می‌گیرد و بازدهی آن‌ها برای مطالعه دروس مدرسه را پایین می‌آورد در نتیجه دچار افت تحصیلی می‌شوند. برای حل این معضل جنگیدن و منع نوجوان به استفاده از تکنولوژی مثل گرفتن موبایل راه‌حل درستی نیست. راهکار این است که هدف نوجوان را برایش برجسته کنید و به جای پرخاشگری و بحث کردن و گرفتن گوشی از فرزندتان، با حفظ آرامش هدف نوجوان و وظیفه‌ای که در قبال خود و آینده‌اش دارد را برایش تشریح کنید.

کمکش کنند که هدف داشته باشد و برای بالا بردن انگیزه تحصیلی‌اش دنبال راهکار بگردید. ضمن اینکه به فرزندتان کمک می‌کنید که هدف داشته باشد با او صحبت کنید و به او بگویید که ما برای تو نگران هستیم تو باید برای اهدافی که داری برنامه‌ریزی داشته باشی تا در آینده حسرت وقت‌هایی از دست رفته را نخوری.

شما می‌توانید از علاقه فرزندتان به بازی به نفع درس خواندن او استفاده کنید به عنوان مثال بازی‌هایی که فضای رقابتی و هیجانی بالایی دارند و زبان آن‌ها انگلیسی است، بهانه خوبی برای بالابردن انگیزه فرزند شما به یادگیری زبان است.

آقای واشقانی استاد زبان انگلیسی استادبانک، در مورد یکی از دانش‌آموزانش که هیچ علاقه‌ای به زبان انگلیسی نداشت بیان کردند، که طی صحبت‌هایی که با شاگردشان داشتند متوجه شدند او روحیه رقابتی بالایی دارد، ایشان درمورد بازی Fortnite با او صحبت کردند و حتی یک بار هم با او این بازی را انجام دادند و به او قول دادند که اگر زبانش را قوی کند، می‌تواند یک فورتنایت باز حرفه‌ای بشود. به این ترتیب توانستند شاگرد نوجوان خود را به یادگیری زبان علاقه‌مند کنند.

خانواده چه نقشی دارد؟

مشکلات خانوادگی روی مشکلات تحصیلی نوجوانان تاثیر زیادی دارد. نوجوانان در سن رشد جسمی و عقلی هستند و در این سن دارند با مسائل خانواده و محیط اطراف خودشان آشنا می‌شوند. وقتی خانواده در یک تلاطم و ناهنجاری قرار می‌گیرد و نوجوان می‌بیند که خانواده دچار استرس و تشنج است، خود او نیز دچار اضطراب و مشکلات روحی می‌شود. در خیلی از موارد نوجوان با کسی صحبت نمی‌کنند و ترجیح می‌دهد مشکلاتش را مانند راز برای خودش نگه دارد.

مسائلی در خانه و بین پدر مادر رد و بدل می‌شود که والدین تصور می‌کنند نوجوان از این مسائل آگاه نمی‌شود، می‌تواند تاثیر منفی زیادی روی نوجوان بگذارد زیرا نوجوان کنجکاو و آگاه است و به خیلی از مسائل پی می برد. جر و بحث های کوچکی که ممکن است از نظر والدین پیش پا افتاده به نظر برسد، می‌تواند ذهن فرزندشان را به شدت درگیر کند. در نتیجه فشارهایی که در خانواده وجود دارد در روند درس خواندن نوجوان دچار مشکل می‌شود.

خانواده مهمترین مکان برای تأمین آسایش کودک و نوجوان شماست. اگر خانواده دچار کشمکش و نزاع شود، تعادل روحی و روانی نوجوان از بین می‌رود و آرامشی که برای درس خواندن و تمرکز به آن نیاز دارد از بین می‌رود. متاسفانه در خانواده‌های پر تنش و ناامن ثبات عاطفی و روانی هم وجود ندارد و فرزندان این خانواده‌ها از نظر روحی و روانی آسیب می‌بینند و با چالش‌های درسی مواجه می‌شوند.

تحقیقات زیادی ثابت کردند که سبک حل اختلاف و حل تعارض والدین تاثیر خیلی زیادی روی اعتماد به نفس و اضطراب نوجوانشان به ‌خصوص نوجوان‌های دختر دارد. وقتی اضطراب بالا باشد و عزت نفس پایین، زمینه برای مشکلات تحصیلی به وجود می‌آید. ضمن اینکه وقتی والدین خودشان مشغول حل اختلاف خودشان هستند و مدام درگیر اختلافات و مشکلاتشان هستند، فرصت و زمان کافی را برای توجه کردن به نیازهای نوجوان‌شان ندارند.

برخی تغییرات مثل مهاجرت و تغییر محل سکونت یا اسباب‌کشی و تغییر خانه و یا ورشکستگی و از دست دادن شغل یکی از والدین می‌تواند تاثیر منفی روی روند تحصیلی فرزندان داشته باشد. نوجوانی که درگیر شرایط خانوادگی هست قدرت تمرکز کردن روی درسش را ندارد.