اطلاعات کاملی درمورد کودکان اوتیسم، درمان، آموزش و بازی با آن‌ها

نام دیگر اختلال اوتیسم در”خودماندگی” است، به این دلیل که کودکان اوتیسم یا با محیط اطرافشان ارتباطی برقرار نمی‌کنند یا ارتباط خفیفی برقرار می‌کنند. آن‌ها براساس خفیف یا شدید بودن اختلالشان و ناتوانی برقراری ارتباط با محیط به طیف‌های سه گانه سطح یک، سطح دو و سطح سه دسته‌بندی می‌شوند. سطح سه شدیدترین نوع اوتیسم است.

برقراری ارتباط با محیط به این معنی است که این افراد در زمینه‌های ارتباطات کلامی، غیرکلامی، مهارت‌های شناختی، رفتارهای اجتماعی، فعالیت‌های سرگرم کننده، بازی‌ها و… دچار مشکل هستند. در ادامه عواملی که باعث بروز اختلال اوتیسم در کودکان می‌شوند، علائم کودکان اوتیسم در سه سطح مختلف، راه‌های درمان، آموزش و بازی‌های مناسب برای آن‌ها می‌پردازیم.

چه عواملی باعث می‌شود فرزند شما اوتیسم شود؟

بخشی از علت‌های اوتیسم می‌تواند نقایص ژنتیکی باشد و بخشی دیگر می‌تواند ناشی از محیط زیست باشد. محیط زیست روی ژن‌های انسانی تخریب‌هایی انجام می‌دهد که منجر به بروز چنین مشکلاتی می‌شود.

متاسفانه پزشک نمی‌تواند برای مادری که می‌خواهد برای بار اول باردار شود احتمال اوتیسم شدن کودکش را تعیین کند، حتی در دوران حاملگی هم چنین چیزی قابل تشخیص نیست. اما مادری که کودک اولش اوتیسم است، امکان دارد فرزند بعدی‌اش هم این مشکل را داشته باشد.

فاکتورهای خطرآفرین اوتیسم

• والدینی که سن و سال بالا داشته باشند؛
• والدینی که فرزند اولشان دچار اوتیسم باشد؛
• بارداری‌های ناخواسته؛
• بارداری‌های مصنوعی؛
• نوزادهای زودرس؛
• نوزادهای چندقلو؛

و… می‌توانند فاکتورهای خطرآفرین در جهت ایجاد اوتیسم باشند. اما باز هم ممکن است هیچکدام از این فاکتورها مطرح نباشد اما فرزند شما اوتیسم باشد، پس باید نسبت به علائم اوتیسم در کودکان حساس باشید.

از کجا بفهمیم فرزندمان اوتیسم هست یا نه؟

معمولا یک متخصص می‌تواند از سنین اولیه رشد یعنی از هجده ماهگی اختلال اوتیسم را در کودکان تشخیص دهد، اما متاسفانه اکثر والدین قادر به تشخیص در این سنین نیستند و گاهی تا دوران مدرسه این اختلال برای والدین پوشیده می‌ماند.

گاهی اوقات یک مادر تیزبین و آگاه می‌تواند از سنین 2 یا 3 سالگی علائم اوتیسم را در فرزند خود تشخیص دهند. توصیه‌ی ما به همه مادرها اینست که فرزند خود را در سنین 2 یا 3 سالگی برای غربالگری فرایند رشد به مراکز بهداشت ببرند.

کودکان اوتیسم چه علائمی دارند؟

معمولا کودکان اوتیسم در سنین 2 و 3 سالگی:

• رفتارهای تکراری می کنند؛ (ممکن است یک کلمه را دوبار بگویند یا یک کار را دو یا چند بار انجام دهند.)
• ارتباطی با محیط ندارند؛
• در حرف زدن دیرکرد دارند؛ (گاهی می‌بینیم کودک تا 3 یا 4 سالگی حرف نمی‌زند.)
• لبخند نمی‌زنند؛ (کودک باید در مقابل شوخی کردن یا قلقلک دادن بخندد.)
• به سختی ارتباط چشمی برقرار می‌کنند؛ (وقتی به او اسباب بازی می‌دهید دست شما را دنبال نمی‌کند یا وقتی با او دالی بازی می‌کنید لذت نمی‌برد. بچه‌های یک سال و نیم یا دو سال باید از چنین بازی‎‎‌های حرکتی لذت ببرند و بخندند.)

علائم کودکان اوتیسم در سنین بالاتر از 3 سالگی:

• معمولا دو کلمه‌ای که در گفتار درست باید باهم ادا کرد، را جدا جدا می‌گویند؛
• معمولاً رفتارهای گفتاری و اجتماعی که باید بعد از دوسالگی نمودار شود خیلی کند است؛

این‎‌ها موارد عمومی بود که والدین باید تشخیص بدهند.

طی این غربالگری یک ارزیابی کلی از فرزند شما انجام می‎‌شود سپس اگر لازم باشد او را به یک متخصص ارجاع می‌دهند. نیازی هم نیست به کلینیک‌های روانشناسی مراجعه کنید و هزینه‌ی زیادی را برای ویزیت بپردازید، در این کلینیک‌ها با هزینه‌های پائین‌تر فرزند شما را ارزیابی می‌کنند.

بعد از اینکه غربالگری اولیه انجام شد و تشخیص داده شد که فرزند شما اوتیسم دارد، ارزیابی جامع تشخیص انجام می‎‌شود. در این مرحله ارزیابی دقیق‌تر است. هم با والدین مصاحبه می‎‌کنند هم کودک را ارزیابی شنوایی، بینایی، حسی و حرکتی می‌کنند و حتی ارزیابی‌های پزشکی مانند آزمایش‌های ژنتیک، آزمایش خون و … از فرزند شما گرفته می‌شود.

سطوح سه‌گانه اوتیسم

در ارزیابی جامع تشخیص، مشخص می‌شود که کودک اوتیسم شما در کدام یک از سه سطح زیر قرار می‌گیرد.

اوتیسم سطح یک

در سطح یک؛ اختلال اوتیسم خفیف است. این کودکان با آموزش‌های ویژه می‌توانند ارتقا پیدا کنند و اگر به موقع شناسایی شوند و تحت آموزش و درمان قرار بگیرند، می‌توانند به مدارس عادی بروند.

این کودکان به فعالیت‌های اجتماعی و تعامل با دیگران علاقه کمتری دارند، در صحبت کردن دچار مشکل می‌شوند اما منظورشان را تا حدودی می‌رسانند. آن‌ها سازگار با تغییرات نیستند، مثلا دوست ندارند لباسشان را عوض کنند و در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی مشکل دارند.

این کودکان ارتباط چشمی کمی برقرار می‌کنند. برخی از آن‌ها در بخش‌هایی دارای نبوغ هستند، به این معنی که ممکن است یک مهارت را خیلی خوب یاد بگیرند و بخوبی اجرا کنند، مثل موسیقی.

اوتیسم سطوح دو و سه

در این سطوح اختلال اوتیسم بیشتر و عمیق‌تر است، آن‌ها نیاز به مراقبت خیلی بیشتری دارند. فقدان شدید مهارت‌های کلامی و غیرکلامی در آن‌ها دیده می‌شود. تقریبا در تمام کارهایشان مشکل دارند و روند زندگی برایشان دشوار است. برخی از خانواده‎های سطوح سه فرزندشان را به مراکز شبانه‌روزی می‌سپارند.

آن‌ها در روال روزمره و ارتباطات محیطی مشکلات زیادی دارند. ارتباط کلامی و غیرکلامی برایشان مشکل است، تاخیر در رشد کلامی دارند. مشکلات رفتاری با همراه‌هایشان دارند، ممکن است پرخاشگری زیادی نسبت به اطرافیان خود داشته باشند و متاسفانه آسیب‌های اجتماعی زیادی می‌بینند.

کودکان سطج دو و سه اوتیسم به شدت با تغییرات مشکل دارند و در صحبت کردن نمی‌توانند ارتباط درستی بین کلمات و جملات برقرار کنند. علایقشان خاص و محدود است و به چیزهای کمی عادت می‌کنند. روی بوها، صداهای بلند، تحریکات دیداری مانند نورهای چشمک زن بسیار حساس هستند، برایشان آزار دهنده است و آن‌ها را دچار اضطراب می‌کند.

ممکن است کودکان سطج دو و سه جیغ‌های ممتد بزنند، حرکات تکراری انجام دهند مثلا ممکن است انقدر بالا و پائین بپرند که پا درد بگیرند. کلماتی که می‌شنوند را بارها و بارها تکرار می‌کنند، مثلا شما به آن‌ها می‌گویید ساکت و آن ها این کلمه را بارها و بارها تکرار می‌کنند.

با به هم ریختگی بسیار مشکل دارند، برای صحبت کردن با شما اصولاً از جمله استفاده نمی‌کنند و تک کلمه می‌گویند. بعضی‌هایشان چون ساعت‌ها می‌نشینند دچار اسپاسم عضلانی می‌شوند. پرخاشگری زیادی دارند به عنوان مثال به صورت ممتد سرشان را به دیوار می‌کوبند.

ضریب هوشی کودکان اوتیسم می‌تواند متفاوت باشد. هوش آن‌ها می‌تواند نرمال، مرزی یا پایین‌ باشد.

در حالت کلی:

در سطح یک یا اوتیسم خفیف دشواری در تعاملات اجتماعی، برنامه‌ریزی و استقلال فردی دیده می‌شود که با تشخیص به موقع و آموزش صحیح درمان می‌شود و این کودکان می‌توانند مانند دیگر کودکان در جامعه فعالیت داشته باشند و حتی به مدارس عادی بروند، اما حتما باید یک مربی یا یک معلم خصوصی آگاه در کنارشان باشد و روند آموزش و درمان را در کنار هم جلو ببرد.

در سطح دو تعاملات اجتماعی محدود شده است و علایق خاص و محدود وجود دارد، این کودکان رفتارهای تکراری و محدود می‌کند.

در سطح سه مشکلات شدت می‌یابند، کودکان در مهارت‌های کلامی و غیر کلامی مشکل دارند، آشفتگی و مشکلات فراوان در تغییر و جابجایی و فعالیت‌های توجه و تمرکزی وجود دارد. در برخی از این کودکان معلولیت‌های حرکتی هم دیده می‌شود.

علائم اجتماعی کودکان اوتیسم

علائم اجتماعی که در کودکان اوتیسم دیده می‌شود، با توجه به سطح اوتیسم در آن‌ها کم یا زیاد است اما در حالت کلی این مشکلات با علائم زیر دیده می‌شوند:

• مشکل در شروع و ادامه گفتگو؛
• پاسخ و واکنش نادرست و غیرمنطقی به دیگران؛
• عدم تماس و ارتباط چشمی؛
• درک نادرست از هیجانات دیگران؛ (وقتی از دست او عصبانی بشوید یا با او بد رفتاری کنید او متوجه نمی‌شود و به کار خودش ادامه می‌دهد، برخی از پدر مادرها این واکنش کودکان را به حساب لجبازی آن‌ها می‌گذارند و با آن‌ها بدرفتاری می‌کنند، درصورتی که با دیدن این علائم باید سریعاً به درمانگر مراجعه کنند.)

علائم رفتاری کودکان اوتیسم

علائم رفتاری هم با توجه به سطوح بیماری اوتیسم متغیر است اما در حالت کلی موارد زیر را در بر می‌گیرد:

• تکان خوردن‌های تکراری؛
• گفتارهای تکراری؛
• فاصله گرفتن از دیگران؛
• داشتن علایق تکراری و محدود؛
• مهارت‌های خاص، معمولا کودکان اوتیسم در موسیقی مهارت بالایی دارند یا در ریاضیات و جمع و تفریق؛
• داشتن علایق وسواس‌گونه در موضوعات خاص؛
• عدم توانمندی در کنار آمدن با تغییرات روزمره؛
• علاقه‌مند به قسمت‌های مشخصی از یک شی هستند، مثلا یک تکه از یک پازل یا اسباب‌بازی را دوست داشته باشد و با خودش همه جا ببرد؛

 زبان و گفتار کودک اوتیسم

بسته به سطح اوتیسم اختلال در زبان و گفتار در این افراد متفاوت است. کودکان سطح یک با آموزش‌هایی که می‌گیرند تا حدودی می‌توانند منظورشان را برسانند و مکالمه و گفتگوی خوبی داشته باشند اما باید به آن‌ها کمک شود. بعضی وقت‌ها می‌بینیم این کودکان به صورت رباتیک صحبت می‌کنند، مثلا شوخی‌هایشان را نصفه‌کاره رها می‌کنند یا وسط حرف‌هایشان می‌خندد، اما در حالت کلی معانی گفتگوها را درک می‌کنند.

اما تفاوت فاحشی در زبان و گفتار اوتیسم سطح یک و دو دیده می‌شود، اختلال گفتار در سطح دو زیاد است. گفتار کودکان سطح دو مفهوم و قابل درک نیست، فقط پدر و مادر می‌توانند منظور فرزندشان را درک کنند پس کودکان سطوح دو باید حتما درمان‌های گفتاردرمانی را بصورت کامل دریافت کنند.

در سطح سه مهارت‌های زبانی کاملا ناقص است، آن‌ها حتی در تامین نیازهای اولیه‌شان مثل دستشویی رفتن هم مشکل دارند.

شبه اوتیسم چه تفاوتی با اوتیسم دارد؟

کودکان شبه اوتیسم، چند آیتم از اختلالات کودکان سطح یک را دارند اما در سطح یک قرار نمی‌گیرند، این کودکان مشکل گفتاری ندارند اما مشکلات حرکتی کودکان اوتیسم را دارند، سطح هوشی آن‌ها لزوما پایین نیست و می‌تواند مرزی باشد، با تغییر، مشکل دارند و برای وقف دادن خود با محیط اطراف دچار مشکل می‌شوند.

این کودکان اگر پشتیبانی آموزشی مناسب مثل یک معلم خصوصی آگاه به مسائل روانشناسی داشته باشند، به راحتی می‌توانند در مدارس عادی تحصیل کنند. کودکان شبه اوتیسم با تغییر معلم مشکل دارند، برای همین بهتر است یک معلم ثابت برای دوران ابتدایی و راهنمایی داشته باشند. در استادبانک اساتیدی هستند که در ارتباط با کودکان اوتیسم و شبه اوتیسم تخصص دارند، می‌توانند همراه با این کودکان باشند و آموزش دهند.

مدرسه رفتن و آموزش کودکان اوتیسم

شاید در کلیات به نظر برسد مدرسه رفتن کودکان اوتیسم دشوار است، اما مدارس اوتیسم در شهرهای بزرگ فعال هستند و کودکان سطح یک و دو را پذیرش می‌کنند. اما کودکان سطح یک یا اوتیسم خفیف، بهتر است در این مدارس حضور پیدا نکنند، زیرا بودجه‌بندی بعضی از این مدارس کم است و در کلاس‌هایشان کودکان سطح یک و دو را با هم قرار می‌دهند، این باعث می‌شود کودکی که اوتیسم خفیف دارد از دیگران الگو برداری کند و شبیه آن‌ها شود.

حتی خود کودکان سطح یک هم شبیه به هم نیستند و ممکن است میزان اختلالات در هر کدام از آن‌ها متفاوت باشد، پس بهتر است اگر کودکتان سطح یک است، او را مدرسه اوتیسم ثبت نام نکنید، بجای آن برای او یک معلم خصوصی بگیرید. کودکان سطح یک اگر به موقع، یعنی از 5 سالگی به قبل، تشخیص داده شوند و تحت درمان و آموزش قرار بگیرند، می‌توانند به مدرسه عادی بروند.

شما می‌توانید کودک اوتیسم سطح یک یا شبه اوتیسم خود را برای دوره ابتدایی در مدارس رشدی (تجربی) ثبت نام کنید، در این مدارس به فرزند شما مهارت‌های فردی و اجتماعی آموزش داده می‌شود و آن‌ها را تقویت می‌کنند، اما آموزش درسی بصورت جدی وجود ندارد. مزیتی که این مدارس برای فرزند شما دارند اینست که می‌توانند بدون فشار یادگیری، مهارت‌ها را با بازی، حضور در طبیعت و بین دوستان هم سن و سال خود یاد بگیرند.

شما هم همزمان می‌توانید برای فرزند خود یک معلم خصوصی آشنا به نحوه ارتباط با کودکان اوتیسم بگیرید که او همراه با کاردرمانی، گفتاردرمانی و بازی درمانی به کودک شما دروس را آموزش دهد و او را برای رفتن به مدرسه عادی در دوره متوسطه اول آماده کند. برای کسب اطلاعات بیشتر درمورد مدارس رشدی به مقاله “طبقه بندی انواع مدارس کشور” سر بزنید.

یک معلم خصوصی ابتدایی آگاه به مسائل اوتیسم را می‌توانید در استادبانک بیابید، می‌توانید در مقاله “قیمت کلاس خصوصی ابتدایی” هزینه‌ای که گرفتن یک معلم خصوصی برای شما دارد را برآورد کنید. یکی از دانش‌آموزان شبه اوتیسم در استادبانک با معلم خصوصی خود توانسته دروس سال سوم و چهارم را در یک سال فرا بگیرد و برای ورود به مدرسه عادی در دوره متوسطه اول آماده شود.

تجربه یکی از اساتید ابتدایی استادبانک درمورد نقش معلم خصوصی در یادگیری و پیشرفت کودکان اوتیسم:

---

اما کودکان سطح دو و سه باید حتما در چهارچوب مدارس اوتیسم، یادگیری و درمان را فرا بگیرند. که بیشتر برای این کودکان روی مهارت‌های زندگی و تامین نیازهای اولیه کار می‌شود و معلم‌ها و مربی‌های ویژه با آن‌ها کار می‌کنند، همینطور کارگاه‌هایی را برای خانواده‌ها تشکیل می‌دهند.

علائم اوتیسم در نوجوانان

گاهی اوقات که اوتیسم در کودکان خفیف است، خانواده‌ها و مدرسه متوجه آن نمی‌شوند تا کودک به سنین ده یا یازده سالگی می‌رسد، یعنی کلاس پنجم و ششم ابتدایی، آنوقت ممکن است این علائم بیشتر خودشان را نشان دهند.

• علایق و وسواس به موضوعات خاص؛
• حرکات تکراری مثل بال زدن و چرخیدن دور خودشان؛
• نبودن ارتباط چشمی؛
• پیدا نکردن دوست؛
• بازی نکردن با دیگران؛
• درک نکردن احساس دیگران؛ (مثلا فردی نزدیک او گریه می‌کند اما او کنجکاو نمی‌شود که چرا این اتفاق افتاده.)
• ترجیح می‌دهد تنها باشد؛
• از لمس شدن خوشش نمی‌آید؛
• الگوی خوابش مرتب نیست؛
• گفتارش عادی نیست و رباتیک صحبت می‌کند؛ (مثلا بجای اینکه بگوید: “مداد می‌خوام” می‌گوید: “مداد می‌خواهم”)
• دوست دارد برنامه‌های روزمره‌اش روتین باشد و از تغییر استقبال نمی‌کند؛
• برخی از غذاها، لباس‌ها و اشیا را ترجیح می‌دهد، مثلا ترجیح می‌دهد؛ (جورابش کثیف باشد اما آن را عوض نکند.)

درمان کودکان اوتیسم

ABA یا رفتار درمانی جزء درمان‌هایی است که برای اختلالات و مشکلات رفتاری مانند اوتیسم بکار می‌رود، بعد از ارزیابی جامع تشخیص که در ابتدای مقاله گفته شد، شما باید به کلینیک روان درمانی یا یک روانشناس کودک مراجعه کنید و پیگیر مراحل درمان باشید، بخشی از این درمان‌ها در کلینیک و نزد روانشناس انجام می‌شود، بخشی هم توسط والدین و در منزل انجام می‌شود.

تاثیر معلم خصوصی بر آموزش و درمان کودکان اوتیسم

همانطور که گفته شد، یک کودک اوتیسم خفیف علاوه بر درمانگر به یک معلم خصوصی با تجربه و آشنا به مسائل کودکان اوتیسم احتیاج دارد، سه ضلع درمانگر، والدین و معلم خصوصی می‌توانند بهترین شرایط را برای یک کودک اوتیسم خفیف و شبه اوتیسم بوجود آورند تا کودک مراحل درمان را بخوبی طی کند، مهارت‌های لازم را کسب کند و بتواند در حیطه درسی هم پیشرفت خیلی خوبی داشته باشد و مثل سایر کودکان به مدرسه عادی برود.

معلم خصوصی با حضور در منزل شما می‌تواند علایق و استعدادهای کودکتان را شناسایی کند و متوجه شود که با تمرکز روی چه مسائلی می‌تواند خلاقیت فرزند شما را بالا ببرد و آموزش او را سریع‌تر کند. یک معلم خصوصی که کار با کودکان اوتیسم را بداند برنامه آموزشی و درمانی خود را بر پایه محیط خانوادگی و فرهنگی شما می‌چیند، اینگونه رشد و پیشرفت فرزند شما سریع‌تر می‌شود.

انواع روش‌های درمان کودک اوتیسم

چند روش درمان برای این کودکان اوتیسم وجود دارد. همانطور که گفته شد باید کارهای درمانی بین درمانگر، معلم خصوصی و والدین تقسیم شود، در ادامه به مهم‌ترین روش‌های درمانی کودکان اوتیسم می‌پردازیم:

1. کار درمانی کودک اوتیسم

در کار درمانی به کودک اوتیسم کمک می‌شود تا مهارت‌های شناختی، جسمی و حرکتی‌اش را ارتقا دهد، یعنی بتواند کارهای شخصی‌اش را انجام دهد، مثلاً طوری غذا بخورد که به اطرافش نریزد.

2. گفتار درمانی

در گفتار درمانی بهبود گفتار کودک در ارتباطات کلامی هدف است تا کودک بتواند با محیط اطرافش ارتباط بگیرد، عضلات دهانش را تقویت کند و بتواند کلمات را بخوبی ادا کند. کارهایی مثل قرقره کردن، مسواک زدن روی زبان و اطراف دهان در بهبود گفتار کمک می‌کند.

3. بازی درمانی و بازی های مناسب کودک اوتیسم

یک بخشی از درمان کودکان اوتیسم مخصوصا اوتیسم خفیف، در قالب بازی است. خانواده‌ها باید این بازی‌ها را آموزش ببینند و در منزل با کودکشان بازی کنند. مشکلات کودکان اوتیسم چند وجهی است، این کودکان تعاملات اجتماعی با دیگران ندارند، تولید و ادراک گفتار ندارند و دچار مشکل هستند، معمولا هم تمایل دارند که به کارهای خیلی ساده بپردازند مثلا بنشینند و دیگران را نگاه کنند.

برای همین ممکن است تن به بازی ندهند یا نخواهند همکاری داشته باشند، ممکن است وقتی گروهی در حال بازی هستند، این کودکان تنها نظاره‌گر باشند. بازی‌های انگیزشی که باعث می‌شود این کودکان را تحریک شوند خیلی مهم است زیرا معمولا انگیزش و تحریک هم در این کودکان خیلی پایین است.

یعنی باید بازی‌های خاص با ترفندهای خاصی را استفاده کنید تا این کودکان با شما همراه شوند. بازی‌ها باید بتوانند این کودکان را از دنیای خودشان خارج کنند.

برخی از بازی ها عبارتند از:

پت تراپی: حیوان درمانی در بچه‌های اوتیسم به این شکل است که حیوان خانگی برای آن‌ها تهیه می‌کنند تا بتوانند با آن‌ ارتباط برقرار کنند، با آن‌ها بدوند و بازی کنند، تاثیر حیوانات خانگی می‌تواند خیلی بیشتر از اسباب بازی‌های متحرک و رباتیک می‌باشد.

بخاطر اینکه حیوان به کودک اوتیسم واکنش نشان می‌دهد و کودک می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند، این حیوانات می‌توانند کودک اوتیسم را ذوق زده کنند و انگیزه ایجاد کنند در کودکان که درمورد حیوانشان حرف بزنند.

وقتی می‌بینید فرزند اوتیسم شما با موضوعی ارتباط برقرار کرده است، آن را ادامه بدهید و گسترش دهید. اگر می‌بینید کودک شما بارها یک خاطره را درمورد حیوانش تعریف می‌کند هر بار از صحبت‌های او استقبال کنید و به او نگویید که حرفش تکراری است.

در بازی فاکتورهایی را در نظر بگیرید که در شنوایی، بویایی، بینایی و در کل برنامه‌ی رشد حسی کودک اوتیسم شما درگیر شود، مثلا یکی از بازی‌ها می‌تواند قل دادن توپ باشد، با فاصله از هم بنشینید و به کودکتان بگویید باید پاهایمان را باز کنیم و توپ را به سمت هم بفرستیم، هر کسی نتوانست توپ را بین پاهایش بگیرد باخته است.

بازی‌هایی مثل پرتاب توپ در سبد و شمارش؛ مثلا می‌گوییم 5 تا از این میوه‌ها را بگذار توی ظرف، او شروع به شمارش می‌کند و سعی می‌کند 5 تا میوه را جدا کند.

بازی مسابقه مسواک زدن، با کودکتان به دستشویی بروید و بگویید ببینیم چه کسی زودتر مسواک می‌زند. همین که بتواند مسواک را دستش بگیرد و آن را روی دندان‌هایش بچرخاند، عضلاتش تقویت می‌شوند.

پازل یا ساختمان‌سازی، آموزش سه تا شش رنگ اصلی و…

در ابتدا باید بازی‌ های کودکان اوتیسم بصورت انفرادی باشد بعد از مدتی این بچه‌ها می‌توانند بصورت گروهی بازی کنند، پس فضاهایی مثل مدرسه رشدی که قبلا هم به آن اشاره کردیم بسیار می‌تواند برای این کودکان مفید باشد.

در تمام این بازی‌ها و تمام مراحل درمان کودکان اوتیسم و شبه‌اوتیسم هم خانواده و هم درمانگر باید صبر بسیار بالایی داشته باشند. یک درمانگر بی‌حوصله اصلا نمی‌تواند با این کودکان کنار بیاید و موثر باشد.

بازی‌های دیگر می‌تواند، شن بازی یا آب بازی باشد. هفته‌ای یک بار کودکتان را به استخر ببرید. توجه داشته باشید که همه‌ی بچه‌های اوتیسم نسبت به تغییرات اطرافشان بی‌نهایت حساس‌اند. نور زیاد، صدای زیاد، ضربه ناگهانی و هر شوک کوچک دیگری می‌تواند آن‌ها را آزار بدهد. پس مراقب باشید که همه‌ی این بازی‌ها را با حوصله و آرام با کودکتان انجام دهید.

برای بچه‌های اوتیسم بازی‌های حرکتی و فیزیکی مفید است و بازی و سرگرمی در فضای مجازی تنها انرژی آن‌ها را می‌گیرد و کمکی به روند درمان آن‌ها نمی‌کند.

یک روش درمانی با عنوان پاسخ محور برای کودکان اوتیسم وجود دارد که بر پایه‌ی بازی است. این روش درمان سه هدف را دنبال می کند:

1. افزایش رفتارهای اجتماعی مثبت؛
2. کاهش رفتارهای چالش انگیز؛ (یعنی رفتارهایی که باعث نابهنجاری‌های اجتماعی و محیطی شود.)
3. رشد مهارت‌های اجتماعی و زبانی؛ (یعنی بتواند به راحتی صحبت کند و استقلال اجتماعی داشته باشد.)

این بازی‌ها معمولا زمان زیادی می‌برند اما بازدهی خیلی خوبی دارند، معلم یا والدین در این روش رفتارهایی را دنبال می‌کنند که کودک از آن‌ها الگوبرداری کند. در قالب قصه، نمایش و عروسک گردانی و… در این روش یکی از نقش‌ها باید بر عهده کودک باشد.

شما می‌توانید از کوکتان بخواهید نقش مادر را بر عهده بگیرد و شما را فرزند خود بداند، مثلا شما از مدرسه آمده‌اید و خسته هستید، او به شما بگوید: “سلام خوبی؟ خسته نباشی! بیا برات غذا پختم و…” رفتارهایی را می‌کنید که مکمل همدیگر هست و با هم یک قصه می‌سازید.

کودک در این روش خودش را جای یک بزرگسال می‌گذارد و نشانه‌های متعهد شدن را در آن ببینید. وقتی او خودش را جای مادرش می‌گذارد، یاد می‌گیرد که مادر نسبت به فرزند خود متعهد است و بعداً این رفتار را در برخورد با عروسک‌هایش نشان می‌دهد.

یا مثلا معلم بازی، از کودکتان بخواهید معلم شود و شما دانش آموز، او سعی می‌کند مثل معلم مدیریت کند و به شما بگوید چکار کنید. اینگونه تعاملات اجتماعی را یاد می‌گیرد.

می‌توانید هر کدام یک عروسک داشته باشید و آن‌ها را برقصانید و شعر بخوانید، او یاد می‌گیرد شعر بخواند. ایجاد انگیزه با این روش بسیار خوب است.

کودکان اوتیسم وقتی با یک عروسک ارتباط برقرار می‌کند، آن را به شدت دوست دارد و همه جا با خودش می‌برد، شما می‌توانید درمورد عروسک از او سوال کنید، از او بپرسید با عروسکت چه بازی‌هایی کردی؟ می‌خواهی به عروسکت درس بدهی؟

دارو درمانی:

دو داروی آرپی پیرازول (Aripiprazole) و ریسپریدون (Risperidone) اغلب برای کودکان اوتیسم تجویز می‌شوند، این داروها باید در کنار رفتار درمانی، بازی درمانی، گفتار درمانی و… قرار بگیرند. داروها معمولا برای افراد زیر 18 سال قابل مصرف می‌باشند.

رفتار کلامی:

در این روش ارتباط، گفتار و زبان کودک تقویت می‌شود. واژه‌های خاصی از جمله پژواک‌ها، درخواست‌ها، نامیدن‌ها و… آموزش داده می‌شود. مثلا واژه را به کودک می‌گویید و کودک آن چیزی که شنیده است را تکرار می‌کند، یعنی رفتار و گفتار شما را می بیند و تکرار می‌کند.

یک تصویر که در آن یک خواسته یا دستوری را نشان می‌دهد، مثلا یک کودک دستش را دراز کرده و مادر به او آب می‌دهد به او نشان دهید و از او بپرسیم این کودک چکار می‌کند؟ او جواب می‌دهد: “مامان داره بهش آب میده.” یا مثلا یک شی به کودک نشان دهید و بگویید این چیست؟ او از این طریق اسم اشیا را یاد می‌گیرد و دایره لغاتش را افزایش می‌دهد. یعنی در حالت کلی شما با رفتارتان باعث می شوید او گفتار داشته باشد.

رژیم غذایی کودک اوتیسم

اگر رژیم غذایی مشخصی که برای کودکان اوتیسم تعیین می‌شود را رعایت کنید، ممکن است میزانی از علائم اوتیسم در کودک شما کاهش یابد، به عبارت دیگر رعایت رژیم غذایی می‌تواند در بهبود کودک اوتیسم موثر باشد.

موارد زیر بهتر است در رژیم غذایی کودک اوتیسم نباشند:

1. شیر؛
2. گلوتن گندم؛
3. کازئین؛
4. سالیسیالات ها؛ (منجر به کاهش سطح انتقال دهنده‌های عصبی به سروتونین می‌شوند.)
5. کنسرو، آبمیوه‌های بسته‌بندی و هر چیزی که صنعتی است و رنگ‌های مصنوعی در آن مصرف شده؛ (به دلیل اسید سیتریکی که دارند، باعث افزایش علائم در کودکان اوتیسم می‌شوند.)
6. مخمرها؛ (باعث بروز آلرژی در کودکان اوتیسم می‌شود.)

مواردی که حتما باید مصرف شود:

1. ماهی؛ (اگر کودکتان ماهی نمی‌خورد به او قرص ماهی بدهید.)
2. لبنیات پروبیوتیک؛
3. شیر شتر؛ (بخاطر آنتی اکسیدان بالا باعث می‌شود استرس این کودکان کم شود و وقتی تغییرات آن‌ها را آزار می‌دهد، شیر شتر می‌تواند روی تاب‌آوری آن‌ها تاثیر بگذارد.)

سخن پایانی

کودکان اوتیسم بر حسب میزان اختلالی که دارند به سه طیف مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند، هر چقدر اوتیسم را در کودکتان زودتر تشخیص دهید و زودتر آموزش و درمان او را شروع کنید، شانس بهبود و راحت‌تر شدن شرایط برای او و شما بیشتر است. در اوتیسم سطح یک بهتر است کودکتان را در مدارس اوتیسم ثبت نام نکنید و از 5 سالگی همراه با روند درمان یک معلم خصوصی آگاه به مسائل اوتیسم برای او بگیرید.

با این شیوه فرزندتان مهارت‌های اجتماعی و برقراری ارتباط را بخوبی یاد می‌گیرد و علاوه بر آن از آموزش‌های درسی غنی برخوردار می‌شود و می‌تواند در مدارس عادی و کنار دانش‌آموزان دیگر تحصیل کند. حضور یک معلم خصوصی در خانه بار شما را هم سبک‌تر کرده و روند درمان و آموزش را راحت‌تر می‌کند.

علائم کودکان اوتیسم از چه سنی مشخص می‌شود؟

معمولا یک متخصص می‌تواند از سنین اولیه رشد یعنی از هجده ماهگی اختلال اوتیسم را در کودکان تشخیص دهد، اما متاسفانه اکثر والدین قادر به تشخیص نیستند و گاهی تا دوران مدرسه این اختلال برای والدین پوشیده می‌ماند. گاهی اوقات یک مادر تیزبین و آگاه می‌تواند از سنین 2 یا 3 سالگی علائم اوتیسم را در فرزند خود تشخیص بدهند.

علائم کودکان اوتیسم که در 2 یا 3 سالگی خود را نشان می‌دهد، چیست؟

1. رفتارهای تکراری می‌کنند؛ ممکن است یک کلمه را دوبار بگویند یا یک کار را دو یا چند بار انجام دهند. 2. ارتباطی با محیط ندارند. 3. در حرف زدن دیرکرد دارند. 4. لبخند نمی‌زنند. 5. به سختی ارتباط چشمی برقرار می‌کنند.

علائم اوتیسم در کودکان بالای سه سال چیست؟

1. معمولا دو کلمه‌ای که در گفتار درست باید باهم ادا کرد، را جدا جدا می‌گویند. 2. معمولاً رفتارهای گفتاری و اجتماعی که باید بعد از دوسالگی نمودار شود، خیلی کند است.

اوتیسم سطح 1 یعنی چه؟

در سطح یک؛ اختلال اوتیسم خفیف است، این کودکان با آموزش های ویژه ارتقا پیدا می‌کنند و اگر به موقع شناسایی شوند و تحت آموزش و درمان قرار بگیرند، می‌توانند به مدارس عادی بروند.

کودکان اوتیسم سطح 2 و 3 چه ویژگی‌هایی دارند؟

در این سطوح اختلال اوتیسم بیشتر و عمیق‌تر است، آن‌ها نیاز به مراقبت خیلی بیشتری دارند. فقدان شدید مهارت‌های کلامی و غیرکلامی در آن‌ها دیده می‌شود. تقریبا در تمام کارهایشان مشکل دارند و روند زندگی‌شان دشوار است. برخی از خانواده‌های سطح سه فرزندشان را به مراکز شبانه‌روزی می‌سپارند.

شبه اوتیسم با اوتیسم چه تفاوتی دارد؟

کودکان شبه اوتیسم چند آیتم از اختلالات کودکان سطح یک را دارند اما در سطح یک قرار نمی‌گیرند، این کودکان مشکل گفتاری ندارند اما مشکلات حرکتی کودکان اوتیسم را دارند، سطح هوشی آن‌ها لزوما پایین نیست و می‌تواند مرزی باشد، با تغییر مشکل دارند و برای وقف دادن خود با محیط اطراف دچار مشکل می‌شوند. این کودکان اگر پشتیبانی آموزشی مناسب مثل یک معلم خصوصی آگاه به مسائل روانشناسی داشته باشند، به راحتی می‌توانند در مدارس عادی تحصیل کنند.

چه روش‌های درمانی برای اوتیسم وجود دارد؟

1. کار درمانی 2. گفتار درمانی 3. بازی درمانی 4. دارو درمانی 5. رفتار کلامی (در مقاله به تفصیل توضیح داده شده اند.)